ADVERTISEMENT

SEXTA BÁSICA: PROBLEMA OSAN KA LEGALIDADE?

Timor Post - Opiniaun
  • Share

Caetano Anacleto da Silva (La’o Rai – Besi Ki’ik)

Prezidente Ezekutivu FHD

  1. Nota Introdutória

Haree ba diskusaun ne’ebé la’o iha públiku no média balun, bele dehan katak iha tinan 2021 ne’e mosu polémika foun ida kona-ba realizasaun Sexta Básica (SB) hosi Governu (GOV).

Em primeiro lugar, iha parte balun mak argumenta katak, Estadu la iha osan atu selu firma ka sosiedade komersiál balun ne’ebé fornese tiha ona ai-han ba povu liuhosi programa SB tanba Banco Federal America (BFA) la fo osan ba GOV Timór. Segundo, iha mos argumentu katak, SB ne’e rasik la bele enkuadra iha Lei do Orçamento Geral do Estado (OGE) ba tinan 2021.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Nune’e, elaborasaun ne’e mosu ho objetivu atu oferese esplikasaun balun kona-ba polémika refere, liga ho argumentu balun ne’ebé mosu iha públiku nia leet.

 

  1. Kona-ba Osan la iha Banco Federal América la Fo Osan mai Timór

Ko’alia kona-ba issue katak BFA sei la fo osan mai Timór, tenke hatene lai lala’ok reseita Estadu Timór nian. Reseita Estadu Timór nakfahe ba buat rua mak: reseita prinsipál no reseita subsidiária.

Reseita prinsipál mak reseita ne’ebé mai hosi taxa, enkuantu reseita subsidiária mak reseita sira-ne’ebé, por enquanto, mai hosi investimentu Fundu Petrolíferu (FP).

Investimentu hosi FP rasik nakfahe ba parte tolu (3): a) mak títulos (rai osan iha BFA ho montante 60% (porsentu neen nulu) hosi total FP ne’ebé iha; b) mak acções (saham iha companhia internasionál sira) ho montante 35% (porsentu tolu nulu resin lima) hosi total FP ne’ebé iha; c) mak osan ne’ebé rai iha Banco Central de Timor-Leste (BCTL) ho montante 5% (porsentu lima) hosi total FP ne’ebé iha. BCTL rasik sai operador ne’ebé kontrola no halo ajustamentu ba divizaun investimento FP tuir persentajem ne’ebé iha. Katak, karik investimentu FP hetan lukru, lakon ka uza ona ba OGE, montante total sei nakfahe nafatin ba persentajem ne’ebé hateten ona.

Hosi divizaun refere, 5% hosi FP ne’ebé rai iha BCTL ne’e mak sei transfere ba konta OGE hodi reforsa OGE karik reseita prinsipál la to’o hodi realiza ezekusaun hosi OGE.

Nune’e, hosi esplikasaun ne’ebé hato’o ona, issue ne’ebé hateten katak Timór laiha osan ne’e konsidera nu’udár INFORMASAUN NE’EBÉ LALOOS KA HOAX. Tanba, osan Timór la’os bele foti deit hosi títulos iha BFA maibé mos hosi acções sira-ne’ebé investe iha companhia internacional sira.

 

  1. Kona-ba Enkuadramentu Legál hosi SB rasik

Kona-ba enkuadramentu legál hosi Sesta Básica (SB), programa ne’e tuir loloos enkuadra iha item recoperação económica. Maibé Lei N.º 14/2020, de 29 de dezembro kona-ba Orçamento Geral do Estado ba tinan 2021 la prevê kona-ba recoperação económica kona-ba SB. Bele dehan katak, la’os osan mak la iha atu selu programa SB maibé enkuadramentu legál mak laiha atu ezekuta osan hodi selu ba SB.

Kona-ba faktu ne’e, sala la’os iha Primeiru Ministru (PM) ka Ministru Finansas, maibé Ministru kompetente ba programa SB ne’e rasik. Hatene ona katak SB la prevê iha LOGE 20201 maibé realiza nafatin SB refere.

Dalan atu bele halo pagamentu ba SB mak GOV tenke halo retificação ba LOGE 2021. Karik, Ministériu kompetente ba programa SB halo ona pagamentu balun ba SB antes halo rectificação ba LOGE 2021, acto ne’e bele hetan vício da ilegalidade (infrações administrativas) tuir al. f n.º 2 do artigo 50.º do Decreto-Lei N.º 32/2008 de 27 de Agosto sobre Procedimento Administrativo la ho prejuízu ba possibilidade mos atu hatan mos tuir Direito Penal Timorense.

 

  1. Nota Konkluziva

Fundamenta ba hanoin sira-ne’ebé apresenta tiha ona, bele hetan síntese konkluziva hanesan tuirmai: 1) Primeiru, issue ne’ebé hateten katak Timór laiha osan ne’e konsidera nu’udár INFORMASAUN NE’EBÉ LALOOS KA HOAX; 2) Lei N.º 14/2020, de 29 de dezembro kona-ba Orçamento Geral do Estado ba tinan 2021 LA PREVÊ KONA-BA RECOPERAÇÃO ECONÓMICA KONA-BA SB; 3) Nune’e, presiza halo RECTIFICAÇÃO BA LOGE 2021 hodi bele selu tusan ba SB.

 1,181 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “SEXTA BÁSICA: PROBLEMA OSAN KA LEGALIDADE?” A few seconds ago
Lee Mós :
Insultu Malu Kontinua Sai Topiku Iha Konsolidasaun Partidu Polítiku Dadaun Ne’e!

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No