ADVERTISEMENT

PADRE NO POLÍTIKA: BELE KA LABELE?

Timor Post - Opiniaun
  • Share

Profesór Filozofia Étika no Polítika Institutu Superior Filozofia no Teolojia (ISFIT), Don Jaime Goulart Fatu-Meta, Amu Martino Gusmão

Resumo husi tese doutorado

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


OS PRESBÍTEROS DIOCESANOS E O SEU INVOLVIMENTO NA POLÍTICA:

“PROIBIÇÃO E EXCEPÇÃO” (Estudo histórico-canónico-teológico)

Doutor Padre Domingos Sequeira (saudoso)

Maski Pe. OSJ ne’e “falso”, maibe ideia eis-seminarista balun ne’ebé subar iha kotuk ne’e di’ak atu públiku bele hatene. Pergunta importante mak ne’e – (1) “Padre sira bele ko’alia kona-ba polítika prátika lae?” … (2) ”Tan sa mak la ko’alia de’it kona-ba justisa no paz ba umanidade nia di’ak?” … (3) “Se padre tama polítika hetan ona lisensa husi Bispu ka lae?”

Tan Pe. OSJ Falso ne’e husu mai ha’u, Padre Martinho G S Gusmão (original), ha’u iha “direito de resposta”…

Atu bele hatan, ha’u lee livru ne’e DR. Padre Domingos Sequeira hekerek iha Roma (2004), hasai husi ninia Tese Doutorado. Nia lulus ho Summa Cum Laude, 2004 iha UNIVERSIDADE PONTIFICAL GREGORIANA. Ne’e duni, nia mak “perito” aas liu iha Timor. Nia mak hakerek “esboço” hodi sai CONCORDATA entre VATICANO no ESTADO DE TIMOR-LESTE, 14 de Agosto de 2015. Iha tempo neba Primeiro Ministro Dr. Rui Maria de Araújo mak assina hodi Timor-Leste nia naran, no Secretario de Estado Vaticano, Pietro Cardinale Parolin (numero 2 Vaticano nian).

Ba sira ne’ebé hanoin ha’u ko’alia estilozu ho istilah tinggi-tinggi, hare ba lalika lee. Imi nia pengetahuan la aas, di’ak liu ba berguru ba Ustad Ahamad Somed, selae Ustad Bangun Samudra (lulus S3 Vatikan) …

RESPOSTA 1 – “Padre bele ko’alia kona-ba polítika prátika ka lae?”

Ha’u estuda iha Malang to’o hasai master iha TEOLOGIA POLITICA (1998); no master iha FILOSOFIA POLITICA (Universidade Pontifical Gregoriana Roma, 2005).

Iha Malang, ha’u nia tese kona-ba Novel-Novel Politik Y.B. Mangunwijaya ho base pesquisa “POLITIK ULAR, ETIKA MERPATI”. Ha’u foti husi Evangelho Jesus Cristo nia FutarLiafuan dehan, “Lihat, AKU mengutus KAMU seperti DOMBA ke tengah-tengah SERIGLA, sebab itu hendaklah kamu cerdik seperti ULAR dan tulus seperti MERPATI” (Mateus 10, 16; Lucas 10, 3). Dala barak ha’u hakerek artigo ho titulo POLÍTIKA “SAMEA”, ETIKA “MANU FALUR”.

  1. Padre hotu-hotu ne’e rona Jesus Cristo dehan “Ha’u HARUKA imi”. Ne’e duni, sai Na’ilulik ne’e kata krona Jesus nia liafuan hodi sai ba fatin hotu atu haklaken kona-ba “Redenção” (Maksoy) no “Libertação”. Amo Lulik sira la rona ema seluk nia comentario. Rona uluk lai “Mandato” husi Cristo.
  2. Maibe, iha terreno ka “praxis”, Na’ilulik sira ne’e hanesan “BIBI iha ASU-FUIK sira leet”. Jesus dehan “ASU FUIK” ne’e se lerek? Nia hatudu ba “Herodes” (Lucas 13, 32); seluk mak “Profeta falso” (Mateus 7, 15). Hare ba “asu fuik” hirak ne’e mak filosofo politico Thomas Hobbes dehan “HOMO HOMINI LUPUS” – ema sira sai asu-fuik iha ema sira nia let. Atu hasoru ida ne’e, Hobbes hanorin Sistema Politica “LEVIATHAN” (iha Biblia, Job 3, 8; 40, 15-41; Amos 9, 3; Salmo 74, 13-23; Isaias 27, 1). Iha neba Hobbes hakerek, “QUAEREDAM ESSE PACEM UBI HABERI POTEST; UBI NON POTEST, QUAREDAM ESSE BELLI AUXILIA” (iha livru ne’e parte De Cive Lc) – atu dehan, “ema hotu-hotu buka haka’as an atu lori damen, hodi halo nia mehi ne’e mosu iha moris (prátika), no bainhira nia la hetan buat ne’ebé nia mehi, nia bele lori meik-kroat atu tulun”. Baibain ema dehan SI VIS PACEM, PARA BELLUM (hakarak dame, hein ba funu).

Interessante katak, Jesus Cristo haruka ninia Discipulo sira (husi Papa tun mai Bispu no ba liu Na’ilulik sira) hanesan “BIBI”, ba los kedas “asu fuik” sira nia let. Ne’e Jesus la sadis mak ne’e??? – haruka ema ba faan mate!!! Tan sa mak Jesus la dehan haruka “BIBI ATAN” ba “BIBI” sira nia let (???) – haruka fali “bibi ba asu fuik sira let”??

Halo nusa ba mos, Jesus la haruka ba faan mate! Nia liafuan rasik dehan, “LA IHA DOMIN IDA BOOT LIU, IDA BE FO NIA MORIS BA NIA BELUN” (João 15, 13). Ne’e katak HONRA, LEALDADE no INTEGRIDADE. Labele halo Polítika “ai-kakeu”. Hamrik metin. La’os haksoit tun sae, halo todan ba nacao no ba povo.

Timor-Leste ne’e iha exemplo ne’ebé aas liu – Papa João Paulo II (to’o ema tiru nia atu mate, 13 de Maio de 1983). Administrador Apostólico Mgr. Martinho da Costa Lopes, “Herodes” (Indonésia) no “Profeta falso” (sarani Timoroan sira) obriga sai husi Timor, lao too mate iha ema nia rain, ohin loron la lori hikas mai. Dom Carlos F.X. Belo SDB, Papa João Paulo II hili “jovem inocente” ida (hanesan Bibi) atu ukun fali Igreja iha “asu fuik” sira nia let. Ema Resistencia sira haka’as nia, Integracionista sira habit metin nia … nia sala hela de’it. Tan sa mak sira halo nune’e?? DOMIN – integridade, lealdade no honra. Maibe, keta haluha Nicolau dos Reis Lobato … molok ba ai-laran nia husu ba Padre Alberto Ricardo (Bispu Matebian) – “Reze uma missa por minha alma” (reza hela misa ida ba ha’u nia klamar); maibe mos dehan “ultima bala é a minha vitoria”. Ha’u fiar katak Nicolau Lobato hanesan “bibi ida ba iha asu-fuik sira let”.

Tuir mai, “MATENEK HANESAN SAMEA”. Iha Portugues dehan “sede PRUDENTE como SERPENTE”. Liafuan “prudente” ne’e mai husi Latin: “PRUDENTIA”. Iha Grego dehan “PHRŌNESIS”. Ha’u nia dissertação master iha Universidade Pontificia Gregoriana Roma kona-ba filosofia Aristoteles nian (hanesan Pe. OSJ temi), liafuan “phronesis” iha Ingles dehan “PRACTICAL REASONABLENESS”. Portugues ha’u la hatene! Maibe, Italiano dehan “ragionevolezza pratica”. Tetum ha’u la hatene. Bahasa Indonesia karik “pengejawantahan bernalar” (ha’u nia liafuan uluk hakerek tese iha Indonesia). Aristoteles hakarak dehan, PHRONIMOS (makaer ukun, na’i-ulun politico) halo ninia politica ne’e di’ak, furak no murak bainhira nia iha PHRONESIS. Ne’e katak VIRTUDE INTELECTUAL. Halo politica ne’e usa ulun — hanoin, tetu, sukat, dasin, molok ko’alia no halo buat ruma. Labele ko’alia barak liu, halo oituan de’it.

Hanesan agora ne’e, ko’alia maka’as los HANOIN POVO atu mate tan CORVID19 halo ESTADO DE EMERGENCIA. Sira ne’ebé VOTA A FAVOR, sente’an hanesan los “herói”, aswain. Afinal, la halloooo … Povo mak ida-idak fera ulun, fera fatuk fera ai atu buka hahan rasik. Janji janji tinggal janji, kau pun pergi tak kembali (hanesan Dian Pisesha). Ikus mai, KHUNTO ho PLP no Partido Fretilin la ba VISITA POVO, la tun ba aldeia no suku atu hare Povo, maibe ba fali Ai-Tarak Laran atu fadigado fahe kadeira; fila mai Hali-Okos atu hadau PPN … PR mak “incerteza”, AMP IX mak KHUNTO halo rahun; VIII Governo mak serviço rungu ranga, PLP ho Fretilin hakarak sobu PN …

Los duni, ohin loron ita laos deit iha ESTADO DE EMERGENGIA nia laran, maibe liu-liu EMERGENCIA DE ESTADO. Ha’u hanoin, Maun Mari Alkatiri, Maun Taur Matan Ruak no Maun Lu-Olo bele rona saida mak Jesus Cristo dehan, “Matenek hanesan samean”. Katak, POLITICA SAMEAN … samean ne’e animal ida ne’ebé HALAI HO ULUN … sikat tuir fatuk let ai let. Iha PROBLEMA ohin loron Makaer-Ukun sira HALO POLITICA HO ULUN … labele politica fatuk-fatuk ai-ai hanesan KHUNTO. Ha’u hanoin, KHUNTO ne’e halo politica “samean ulun hitu” (Apocalipse 13, 1). Ba sira oinsa mak hetan lalais kadeira, mak falun hodi tur iha Povo nia terus leten (Bercoli no Fatumaka fatuk lulik mos sira nauk, sa tan Osan Povo nian sira raut mos). Partido Fretilin tenki halo POLITICA SAMEA, katak, hasoru problema boot labele fai ulun ba fatuk, tidin matan fuan iha ai hun. Lae! Sikat tun sae, hodi bele SALVA situação. Ho liafuan Aristoteles karik dehan halo politica ho “PHRONESIS” ka “PRUDENTIA”.

Ikus liu Jesus dehan “LARAN KMAUS HANESAN MANU FALUR”. Iha Portugues dehan “simples como as pombas”, balun dehan “sem malicia como as pombas”. Bahasa Indonesia dehan “tulus seperti merpati”. Iha Biblia, “Falur” ne’e sai hanesan karan folin laek ne’ebé EMA KI’AK sira fo ba Maromak (Levitico 5, 7; Lucas 2, 24) bainhira atu hamos sala no foer sira iha Templo. Nune’e mos, bainhira João Baptista fui we sarani nian ba Jesus nia leten Espirito Santo tun mai hanesan “falur” ida (Mateus 3, 16; Marcos 1, 10; Lucas 3, 22; João 1, 32). Ne’e atu hatudu katak SARANI sira ne’e ema sira ne’ebé “KSOLOK BA SIRA NE’EBÉ KI’AK IHA ESPIRITO, TAN REINO LALEHAN SIRA NIAN” (Mateus 5, 3). Ikus liu, “falur” ne’e hanesan SIMBOLO DOMIN Maromak nian (Canticos 2, 14; 5, 2).

Atu dehan, halo POLITICA ho fuan, hatudu ho néon iha hahalok. Ne’e mak dala ruma ha’u hakerek POLITIK HATINURANI. Se dehan Povo sofre, Povo moris todan, Povo mate … labele tur nonok de’it mak kedok fali Polítika, selok fali malu … hanesan saida mak Partido Fretilin, PLP ho KHUNTO halo dadaun ne’e. La’os tulun PR no PPN atu hatan ba Povo nia susar, … partido sira ne’e halo susar fali sira nia an. PR mos la’os trava metin Fretilin, PLP ho KHUNTO, … ba fali simu “Membro Governo” hodi tebe sai CNRT husi VIII Governo. … Maun Mari Alkatiri no Maun Lu-Olo la hatene “legado FRETILIN” karik, rona Nicolau Lobato dehan … “INCONFUNDIVEL CONSCIENCIA NACIONAL” … Tetum ha’u la dun hatene, maibe tuir bahasa Indonesia karik, “KESADARAN NASIONAL YANG BENING” (ha’u foti husi Y.B. Mangunwijaya). Iha ne’e Nicolau Lobato dehan “O POVO DE TIMOR-LESTE ESTÁ RECONSTRUINDO COM O SEU PRÓPRIO SUOR, COM O SEU PRÓPRIO SANGUE, UMA PÁTRIA REVOLUCIONÁRIA E DEMOCRÁTICA, UMA TERRA LIVRE, PARA GENTE LIVRE” (Radio Maubere: 20.05.1978).

RESPOSTA 2: ”Tan sa mak Padre la ko’alia de’it kona-ba justisa no paz ba humanidade nia di’ak?”

Ha’u ko’alia barak ona. Hakerek rihun rahun. Tuir conferencia nacional no internacional mosh au ba ko’alia bebeik. Bainhira ha’u sai Diretor Comissão da Juventude iha Baucau (1998-2001), ha’u hari’i FOSCA iha Lospalos, Viqueque, Manatuto, Baucau hodi troka tiha liafuan MUDIKA. Hahu iha ne’e ha’u involve ona iha DIALOGO DARE I (Dare 11 de Setembro de 1998); hatutan ba DIALOGO DARE II iha Hotel Sheraton Jakarta (ha’u la ba, tan urusan importante), maibe ha’u mak halai tuir Taur Matan Ruak, Lere Anan Timor no Falur Rate Laek. Bainhira Conselho de Segurança ONU mai visita Dili (11 de Setembro de 1999), ha’u ho Bispu Baucau mak ba hasoru iha Korem 164/ Wiradharma, agora PNTL nia fatin. Keta haluha, Setembro 1999 ne’e “radical” sira ne’e ha’u la hare nia inus kuak iha neba.

Iha 2009, Maun Mari Alkatiri ko’alia ho Bispu Baucau atu halo DIALOGO entre “Geração 1975”. Ha’u Director Comissão da Justisa e Paz Diocese Baucau mak sai “konjak”/ TBO ba Maun intelectual catolico sira hanesan Dr. Rui Maria Araújo, Dr. Aurelio Guterres, Dr. Helder da Costa, Dra. Dulce Soares, Dra. Lidia Conceição no Dr. Rui Gomes (intelectual protestante). Bispu mak kaer Bus. Penumpang VVIP mak – Xanana Gusmão, Mari Alkatiri, Jose Ramos Horta, Taur Matan Ruak, Lu-Olo, Mário V. Carrascalão no Jose Luis Guterres. Avo Xavier labele ba tan moras todan, no lori tiha ba Singapura opera fuan. Maun Rogerio Lobato ba tiha Lisboa. Nudar Padre nurak ida, ha’u orgulho tur iha Maun Boot sira nia let. husi ne’e mak mosu FORUM MAUBISSE.

Ha’u hakerek barak kona-ba CONSENSO NACIONAL no COMPROMISSO POLITICO. Ha’u so “kecewa” boot mak bainhira ba hasoru TMR nudar PR, nia la simu resultado FORUM MAUBISSE. Bainhira Maun Lu-Olo sae ba PR, ha’u ba hasoru nia 4x … ha’u sukit book oituan FORUM MAUBISSE, maibe hare liu de’it ha’u hatene ona katak … la jadi.

RESPOSTA 3 – “Se padre tama polítika hetan ona lisensa husi Bispu ka lae?”

Ne’e mak Pe. OSJ falso mai hatudu oin ka hatudu ID lolos nian, para ha’u fo TESE DOUTORADO Amo Domingos Sequeira nian. Do que OSJ dabak hela de’it, lee oituan obra padre asli sira nian. Tenki loke Código de Direito Canónico (CDC) 285, §3 hamutuk ho 287, §2 …

CDC 285, 3 dehan “Officia publica, quae participationem in EXERCITIO CIVILIS POTESTATIS secumferunt, clerici assumere VETANTUR”.

Se Pe. OSJ falso la dun hatene Latim karik, ha’u atu traduz took ba Bahasa Indonesia (tradusaun livre oituan) … “Para Imam DILARANG untuk memangku JABATAN PUBLIK yang membawa dirinya berpartisipasi dalam perwujudan KEKUASAAN SIPIL”.

Importante mak ne’e:

  1. “VETANTUR” ne’e katak “vetar”, bele mos “evitar”. Igreja “MELARANG” Na’ilulik sira atu kaer knar civil ba poder.
  2. EXERCITIO CIVILIS POTESTATIS — ne’e katak, politico nudar PODER. Na’ilulik labele ba hadau fali PR ka PM ka PPN nia fatin. Ema hili tiha Lu-Olo ba PR, depois Na’ilulik ida mak tur fali Lu-Olo nia fatin, ne’e la bele. Ema hili tiha TMR ba PM, depois derepente Na’ilulik ida mak ba tur fali iha neba assina surat no simu osan … labele! Nune’e mos PPN. Nune’e mos ba Ministro sira. Lae! Bispu sai Bispu nafatin, Padre sai Padre nafatin. Labele hadau malu fatin.
  3. Ne’e duni, sai PRINCIPIO BASICO katak PADRE labele foti PODER husi ema nia liman. Ida ne’e mak hanaran PROIBIÇÃO ka bahasa Indonesia dehan DILARANG.
  4. 287, §2 dehan “In FACTIONIBUS POLITICIS atque in regendis consociationibus SYNDICALIBUS activam partem ne habeant, nisi IUDICIO competentIis AUCTORITATIS ECCLESIASTICAE, Ecclesiae iura tuenda AUT BONUM COMMUNE PROMOVENDUM id requirant”.

Dala ida tan ha’u traduz ba bahasa Indonesia mak kman oituan, “Tidak terlibat aktif dalam PARTAI POLITIK atau direksi dari perkumpulan SINDIKAT, KECUALI dalam rangka membela KEPENTINGAN Gereja dan mempromosikan KEBAIKAN BARSAMA”.

Atu ita hatene:

  1. Liafuan “AUT” ne’e atu dehan “KECUALI”. Portugues dehan “EXCEPÇÃO” (excepto). Igreja bandu Na’ilulik sira HADAU PODER, maibe, maibe … dala ida tan MAIBE, Igreja mos halo “kecuali”, “excepção”, dala ruma dehan “permissão” (memberikan ijin).
  2. Husu licença ka FO LICENÇA, bainhira Bispu hare ba IGREJA ninia interesse no hare liu ba BEM COMUM.
  3. IGREJA nia interesse mak ida ne’ebé? Iha fatin seluk hanesan Indonesia ka Brasil, ka Portugal ka Filipina ha’u la dun hatene. Maibe iha Timor-Leste, Igreja nia INTERESSE mak “educação” (escola católica), obras caritativa (caritas) no matrimonio sacramental (feto ho mane mak hola malu), actividade pastoral no litúrgico; hari’i Uma Kreda iha fatin ne’ebé Sarani católico barak; loke hospital no clinica (maibe mos haruka padre sira atu tau matan ba moras sira iha hospital estado nian); inclui iha laran capelão ba F-FDTL no ba PNTL ne’ebé católico de’it (PADRE sira bele hetan pangkat Capitão ba Major; iha INDONESIA, sira iha Bispu Militar ka Keuskupan Militer, tenki Arcebispo Jakarta nian). Buat hirak ne’e hotu hatur iha CONCORDATA 2015 entre Vaticano ho Timor-Leste. Ne’e duni, Estado Timor-Leste fo ona garantia atu protege Igreja Catolica nia interesse. Bainhira Estado Timor-Leste hahu nega INTERESSE hirak ne’e, ya, PADRE sira TENKI KO’ALIA atu defende Igreja. Sarani sira tenki rona padre sira nia lian.

Ha’u fo exemplo ida, bainhira grupo LGBT convida ha’u ba ko’alia. Ha’u dehan ba sira, ha’u mai ko’alia (1) nudar TIMOROAN tuir ha’u nia lisan no cultura, hamutuk ho ha’u nia fiar nudar CATOLICO; no (2) kebentulan, dala ida tan, kebetulan PADRE. Atu nune’e, ha’u hatudu katak interesse timoroan/ católico labele hakat liu fali interesse Estado se hakarak fo kaben ba LGBT …

  1. BEM COMUM ne’e oinsa? Ida ne’e mak complicado oituan. Uluk Estado husu atu ha’u sai comissario iha Comissão Nacional de Eleições (CNE), tan Lei dos Órgãos Eleitorais (2006) fo dalan … maski ha’u PADRE, maibe tan ESTADO mak husu … ha’u tenki tuir. Nune’e, Bispu mos fo PERMISSÃO ba ha’u. Ha’u simu posse nudar comissario iha PN. Hotu tiha mandato 2013, TMR no LA SAMA husu ha’u atu ba nafatin CNE. Ha’u lakohi ba. Maibe, ha’u tenki “lobby” Bispu atu dehan ba Estado katak “Diocese precisa padre Martinho atu halo buat seluk”. Ne’e la’os ha’u lakohi hakruk ba Estado, maibe tan ha’u hakarak hili serviço seluk (fila ba kampus atu hanorin). Ne’e duni, ESTADO nia di’ak, POVO nia di’ak … husu ba Bispu, Bispu sei tetu no sukat hodi haruka PADRE ida ba tama iha ESTADO.

Hanesan Padre Domingos Sequeira dehan, iha caso ida ne’e, Bispu aplica principio 2 –

  1. “Suplencia politica” – katak Bispu haruka ha’u ba ajuda iha assunto “limitada”. Ba de’it Assunto Eleitoral, ha’u ba representa Igreja Catolica iha CNE.
  2. “Diaconia politica” – katak, ha’u nia presença iha CNE atu fo naroman no loke ema nia consciência ba importância iha DIREITO ELEITORAL. Tan ne’e mak iha CNE ha’u serviço maka’as, iha tinan 6 nia laran ha’u hakerek livru 4, artigo 39, conferencia nacional no internacional 9 … no halo educação cívica iha base quase haleu Timor.

Maibe, bainhira PADRE rasik hakarak tama iha actividade politica, DIRETAMENTE hakarak tama iha assunto particular (PARTIDO, MINISTRO, DEPUTADO, EMBAIXADOR), oinsa mak nia lao? Iha ne’e Doutor Pe. Domingos Sequeira ko’alia kona-ba “principio … descrição politica especial”. Buat ne’ebé importante mak ha’u tenki halo DISCERNIMENTO (tetu no sukat). Husi 2017, Ha’u husu sai husi Manatuto. Husi ne’e ba oin, ha’u husu fila ba uma hela ho família sira … halo DISCERNIMENTO. Ho dificuldade oin-oin, ha’u koko atu husu ha’u nia HATI NURANI. Sai tiha husi Manatuto, loron ida Maun Taur Matan Ruak bolu ha’u ba Ai-Tarak Laran “husu tuir lia” … ha’u hatan de’it sei TETU no SUKAT (discernimento). Partido balun hahu nafatin “husu lia” … ha’u fila ba fila mai ko’alia ho Bispu sira … Loron sei to’o, ha’u sei dehan. DISCERNIMENTO ne’e la’os ohin hanoin haksoti sai mai jadi kedas. Lae. Importante, ha’u ko’alia didiak ho Bispu sira no ho Maluk Amo Lulik sira, no SARANI sira balun ne’ebé hadomi ho fuan laran mai ha’u.

Sai husi Manatuto 2017 no hela iha uma de’it to’o tinan 2020 … ha’u halo DISCERNIMENTO to’o tinan 3 ona … hanesan Jesus Cristo karik, mai husi Nazare, tinan 3 nia laran Maksoy la’o haleu Israel … tempo to’o ona atu hatan ba MAROMAK atu hemu “moruk foun”, halo NOVA ALIANÇA …

Ha’u kaer de’it liafuan ikus husi Pe. Domingos Sequeira — IN NECESSARIIS, UNITAS; IN DUBIIS, LIBERTAS; IN OMNIBUS, CARITAS” — bainhira iha necessidade laran, kaer metin unidade; bainhira sei laran-rua, kaer metin liberdade; iha buat hotu nia laran, kaer metin domin ba malu nafatin.

 1,557 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “PADRE NO POLÍTIKA: BELE KA LABELE?” A few seconds ago
Lee Mós :
TIMOR LESTE METE FUNU MEDIU ORIENTE KA APOIA SOLIDARIEDADE BA POVU PALESTINA ?

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No