ADVERTISEMENT

Oportunidade no Obstakulu Iha Era Digital ba Jerasaun Milenial

Timor Post - Opiniaun
  • Share
Hakerek Nain : Hermenegildo Bubun

Timor-Leste nu’udar estadu de direitu demokratiku, soberanu, ukun a’an no ida mesak hari’i husi povu nia hakarak, ne’ebé mak restaura hikas ninia Independensia iha loron 20 fulan Maiu tinan 2002. Nu’udarnasaun no estadu ida ne’ebé ukun a’an iha final do sekulu XX, hanesan estadu foun no jovenne’ebe geografikamente lokalizadu iha sudeste aziatiku.

Jerasaun sira uluk luta ba libertasaun Patria no Povu.Ohin loron liberta ona Patria no Povu husi opresaun, torturasaun no esplorasaun oin-oin ne’ebé halo husi okupasaun illegal Indonezia durante tinan 24. Tanba aktu torturasaun no diskriminasaun sira ne’e hotu maka halo joventude rezistensia sira rezeita no fo sira nia a’an tomak hodi luta kontra okupasaun illegal ida ne’e ho aten barani hodi kaer metin prinsipiu ida katak “Antes sem Titulo, do que sem Pátria”.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Depois de Timor-Leste kore a’an husi kolonializasaun no imperializmu, estadu no nasaun foun ne’e enftrenta kedas dezafiu foun ida kauza  husimudansateknolojia no globalizasaun ne’ebé hahu husi inisiu sekulu XXI ho ninia espansaun lais tebes, nomos komesa la’o ho ninia revolusaun industriahahu husi 1.0, 2.0, 3.0, 4.0 no 5.0, tan mudansa teknolojia ida ne’ebé lais ho velosidade ne’ebé maka’as lori mos dezafiu oin-oin, liu-liu ba Jerasaun Milenial sira iha era ida ne’e.

Konstituisaun RDTL, artigu 19 numeru, 1. Estadu foti no fó barani ba klosan no feto-raan sira, atu sira bele hako’ak metin unidade nasionál, bele harii fali, tuba no haburas nasaun ne’e. 2. Estadu sei halo buat hotu-hotu ne’ebé nia bele, atu tulun edukasaun, saúde, formasaun profisionál ba klosan sira. Signifika katak estadu ida ne’e fo mos prioridade no oportunidade ba foinsa’e feto no mane sira atu tulun estadu ida ne’e ho kapasidade ne’ebé mak iha hodi nune’e bele kontribui ba dezemvolvimentu nasaun nian iha futuru.

Jerasaun ida ne’e uniku tebes tan kompara ho jerasaun sira dahulukne’ebé ladun koñese di’ak teknolojia tanba ne’eJerasaun Milenialida agora maioria utilizainternet no gosta liukultura muzika Pop no drama sira seluk. Jerasaun Milenial labele hafahe ona entre utilizasaun Internet, Entertainamentu, Facebook, WhatsApp, Twiter, Instagram no sira seluk,tanba sai ona nesesidade baziku ba jerasaun ida ne’e.Gen Z ka Jerasaun Internet, mak fóinsa’e sira ne’ebé ohin loron ho idade 15 to’o 24, jerasaun ida ne’e kategoriza ba Gen Z tanba maioria utiliza Internet,Enterteinamentu nomos iha sira nia koversasaun ne’e sempre koversa konaba Muzika, Desportu liuliu Teknolojiamídia sosial hanesanFacebook, WhatsApp, Twiter, Instagram no seluk tan.

Lee Mós:
TIMOR LESTE METE FUNU MEDIU ORIENTE KA APOIA SOLIDARIEDADE BA POVU PALESTINA ?

Iha kontextu Timor-Leste nian konaba Jerasaun Milenial oras ne’e gastu tempu barakliu ba buat ne’ebé la fó benefisiu ba sira nia futuru tanba Jerasaun Milenial sira maioria uza ka gastu tempu barakliu ba Facebook, WhatsApp,Instagram no Twitwer no sira seluk. Nune’ehaluha tihala tau prioridade ba servisu ka aktividade importante sira hanesan diskusaun, seminariu, fórmasaun, debate no liuliu lee livru.

Globalizasaun no mudansa teknolojia ne’ebé lais tebes fó impaktu maka’as ba Jerasaun Milenialka Gen Z, liuliu utilizasaun Facebook, Twiter, WhatsApp, Instagram no Youtube no sira seluk, no hamenus ka limitatebes interaksaun sosial no solidariedade iha sosiedade nia le’et. Iha sorin seluk mos fó impaktu pozitivu ba Jerasaun Milenial tanba fasil atu asesu ba jurnal sientifiku nasional no internasional sira konaba oinsa hakerek sientifiku nomos infórmasaun oin-oin ne’ebé mak daudaun akontese iha mundu.

Tuir Roese, 2018:314, mídia sosial hanesan Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat, no Whatsapp nu’udar fatin ida ne’ebé hakiak lia falsu/hoaks, breaking news, no informasaun ne’ebé lalais atu sosiedade konsumu tanba Facebook rasik ema utiliza ho kuantidade ne’ebé a’as iha mundu hototal 1,55 milliaun ne’ebé ativu iha tinan 2016, kada loron ema ida utiliza 20 minutus hodi lee informasaun no insidente sira iha Telefone, maibe la’os ida ne’e deit, predisaun ka estimasaun ne’e kontinua aumenta ba ema rihun 2,72 ne’ebései uza mídia sosialiha iha tinan 2029, ho total um terço populasaun do mundu.

Iha sorin seluk publikasaun husi Sekretariu Estadu ba Komunikasaun Sosial ba dadusutilizasaun platafórma Dijitál iha tinan 2021 Timor-Leste, hatudu indikadór hosi total populasaun feto no mane ne’ebé uza teknolojia dijitál hahu husi tinan 13 leten hamutuk rihun 903.9 (67.9%), idade 18 ba leten hamutuk rihun 748.9 (56.3%) no tinan  hosi 16-64 hamutuk 754.1 (56.7%). Husi dadus ne’e hatudu katak Jerasaun Milenial ho idade maioria utiliza ona platafórma digital hodi asesu infórmasaun oin-oin.

Rezultadu peskiza husi alumni parlamentu foinsa’e Timor-Leste(APFTL), hamutuk ita rezolve (HIR), Fight for Better Future(F3B) no Assoçiacão dos Investigadores Juvenis(AIJ), no Star Fish Timor-Leste (SFTL), peskiza ida ne’e ho nia rezultadu hatudu katak foinsa’e sira ho idade 12 to 17 no 18 to 24, maioria 80% utiliza internet ba mídia sosial.

Jerasaun Milenial iha oportunidade di’ak tebes hodi aprende no aproveita buat balun liuliu iha kontextu edukasaun, aprende kreativu no inovativu iha aspeitu oin-oin ho maneira dieferente hodinune’e bele atinge sira nia mehi, maibé sei Jerasaun Milenial sira la aproveita didi’ak oportunidade hirak maka konsekuensia sei hanesan espektador/penonton no sai bainaka iha rai rasik. Klaru tebes bainhira hare ba realidade Timor-Leste ho numeru dezempregu aumenta ba beibeik kada tinan maibé ida ne’e laos razaun ba jerasan milenial ka Gen Z sira atu lakon tempuba buat ne’ebé la iha valor. Baibain ita rona liafuan ida dehan katak prepara guarda-chuva antes udan monu tun ba rai, tanba aprende ohin la’os atu hetanrezultadu iha aban maibé presija tempu naruk tan buat hirak ne’enu’udar prosesu ida ba susesu iha futuru.

Lee Mós:
POSTURA GOVERNU IHA TENDÉNSIA RESTRUTURASUN IHA INSTITUISAUN ESTADU

Sei ita hare husi dadus ne’e signifika katak, jerasaun milenial ka Gen Z sira maioria mak utiliza plataforma digital ho kuantidade ne’ebé bo’ot liu maka foinsa’e sira ka Gen Z, ho idade 13 ba 18, no ne’e okupa primeiru lugar. Automatikamente loron ida sempre gasta sira nia tempu oras lima ka neen ba leten hodi halimar/scroolde’it sira nia telefone ba mídia sosial.

Obstakulu bo’ot ida ba Jerasaun Milenial sira kuandu laiha preparasaun ne’ebédi’ak no aproveita oportunidade sira hanesan fórmasaun, debate, diskusaun no lee livru maka sei lakon antes hakat ba kompetisaun,sa tan estadu Timor-Leste prepara daudaun ona ba adezasaun sai membru ASEAN iha tempu besik. Kuandu laiha preparasaun ne’ebé mak di’akJerasaun Milenial sira sei lakon iha kompetisaun ne’e no sai de’it espektador permanente iha nia rai rasik. Tan wainhira Estadu Timor-Leste sai ona membru ASEAN maka normalmente sei iha kompetisaun ne’ebémaka’as liuliu iha kampu servisu.

Bainhira Jerasaun Milenial ka Gen Z sira la inklina a’an iha aktividade importante sira ne’ebé benefisiasira,nune’e gaña esperiensia no buka aumenta kapasidadeno koñesimentu atu sai ema ne’ebé kualidade no espertu, nune’e bele sai mos jogador hodi domina kampu, tanba futuru Estadu Timor-Leste iha Jerasaun Milenial ka Gen Z sira nia liman.

Nu’udarJerasaun Milenial ka Gen Z, labele lakon tempu barak ba buat ida ne’ebé la importante no hatoman uza smartphone hanesan ema smartpeople ida. Gasta tempu barakliu ba partisipa aktividade sira hanesan seminariu, diskusaun, fórmasaun no seluk tan.Partisipasaun Jerasaun Milenial ka Gen Z iha aktividade hotu-hotu ne’e importante tebtebes nu’udar preparasaun no kadernizasaun ba futuru Estadu Timor-Leste ninian.

Iha sorin seluk mos Governu Timor-Leste tenke fo espasu no kria kondisaun ba foinsa’e sira atu hatudu sira nia talentu, abiilidade ne’ebé mak sira iha liuhusi kompetisaun iha selebrasaun loron nasional sira nune’e bele hatoman a’an ho kondisaun sira, nune’e hodi inspira no motiva nafatin Jerasaun Milenial iha era ida ne’ebé nakonu ho kompetisaun.Maibe Governumos tenke fo atensaun maximu no kria prakondisaun ba Jerasaun Milenial sira atu liberta Jerasaun Milenialnune’e labele sai eskravu ba globalizasaun maka Governu tenke hahu konsensializa Jerasaun Milenial liuhusi kria kururikulum nasional ho metodu ida ne’ebé pratiku.

Lee Mós:
Hikis Kosar Iha Edukasaun No Saude Núdar Odamatan Ba Timor Ida Matak No Buras Iha Espirito Fiar-An Lao Ba Oin

Atu halo mudansa ida ne’ebé di’ak no progresu liu maka Governu tenke halo reformasaun ba pedagojia ka kurikulum edukasaun iha Timor-Leste hodi salva Jerasaun Milenial husi eskravu globalizasaun.Tanba ne’e Governu tenke impelementa metodu ida ne’ebé efetivu. Hanesan ho saida maka Paulo Freira hateten iha ninia livru edukasaun atu liberta (pendidikan yang membebaskan),ne’ebé nia propoin ka preferemetodu tolu, 1. Metodu ne’ebé aktivu, dialogu no kritiku, 2. Reforma programa, 3. Utiliza teknika hanesan, topiku ida ne’ebé selesionadu no kodifikasaun. Ho ida ne’e maka fo prioridade liu ba dialogu nu’udar relasaun horizonte entre privadu ida ho privadu seluk .

Iha mos ninia orientasaun seluk ne’ebé hateten katak atu efetivu maka utiliza metodu dialogu ka interaksaun entre edukador no estudante hodi nune’e forma karakter ida kritiku, umilde no konfiansa, tanba dialogu nu’udar dalan ida ne’ebé mak uniku, efetivu no efikasia liu wainhira hamosu komunikasaun no interkomunikasaun entre ida ho seluk.Ho ida ne’e maka Jerasaun Milenial ka Gen Z sira sei kritiku tebes iha sira nia pensamentu tanba iha kapasidade intelektual, koñesimentu, espertu nune’e sai transformador sosial ne’ebé garantidu nomos Advocatus Diaboli ba situasaun, kondisaun globalsaida de’it mak sei akontesetan Jerasaun Milenial iha ona aliserse ne’ebé metin tan riku ona ho pensamentu kritiku.

Hakerek nain, Alumni Universidade da Paz (UNPAZ)

REFERENSIA

Constutisaun Republika Demokratika Timor-Leste, 2002

Freire, Paulo, 2001: Pendidikan yang membebaskan, Media Lintas Batas

Sabrina, Anisa Rizki, 2020 “LITERASI DIGITAL SEBAGAI UPAYA PREVENTIF MENANGGULANGI HOAX”. 31 Agustu 2022, oras, 07:30. PM

Fazri, Muhammad Rizal, 2020 “MASA DEPAN GENERASI MILENIAL” (Analisis Pendekatan Fenimisme). 1 Setembru2022, oras, 08:43. PM

https://www.naunil.com/2022/01/27/sekoms-apela-juventude-aproveita-teknolojia-dijital-ho-pozitivu/

https://id.tatoli.tl/2022/09/02/hasil-survei-lima-kelompok-buktikan-80-kaum-muda-gunakan-internet-untuk-media sosial/?fbclid=IwAR21qlGeIsIjlOz4dpHBpLPCB9tW2w47ORHRKLIGG7Ygotkm4ZIPu6GxVz0

 3,643 total views,  9 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Oportunidade no Obstakulu Iha Era Digital ba Je…” A few seconds ago
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error: