DILI—Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha nia intervensaun iha debate Orsamentu Jerál Estadu ba tinan fiskal 2020 nian iha uma fukun Parlamentu Nasionál, husu ba deputadu sira atu tetu no disidi ho didi’ak ba povu no nasaun nia moris.
Taur hatete, governu kumpri nia kna’ar halo ona revizaun ba proposta dahuluk OJE 2020 nian. Ne’e hatudu mós governu nakloke ba debate hotu ho prinsípiu demokrasia ne’ebé nasaun opta, nune’e governu aprejenta fila-fali proposta foun ho redusaun sira tuir nesesidade nasaun nian no kapasidade ejekusaun membru governu sira nian.
Nia hatutna, durante ne’e governu mantein debate ne’ebé di’ak tebes entre membru governu hodi tetu orsamentu foun ida ne’ebé ho ekilibriu liga ho hakarak husi deputadu hotu nian ba dezenvolvimentu nasionál no kontinua garante kualidade despeza públiku nian.
Tanba ne’e, Taur konsidera propostu OJE foun ne’e mais konservador ho forma hotu atu garante ekonomia nasional.
“Iha loron hirak nia laran, ita mantein konviksaun hamutuk, governu no parlamentu nasional debate ho didi’ak no buka solusaun ne’ebé bele fó resposta konkreta ba problema real sidadun sira nian, impulsiona ita nia ekonomia no konsolida ita nia demokrasia,” Xefe Governu Taur Matan Ruak subliña.
Governu liuhusi Konsellu Ministru aprova ona proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) foun ba tinan 2020, iha loron Kinta (19/12/2019) ho total billaun $1.6.
Total OJE ne’e, (despeza públika estimada tuir orden $1.668 millaun / millaun rihun ida atus-neen neen-nulu resin-ualu) inklui reseita ne’ebé mai husi RAEOA/ZEEMS, UE no Empréstimu, hodi kobre ba nesesidade tomak programa no prioridade nasional sira ne’ebé governu daualu define ona.
Husi valór ne’e, sei aloka ba saláriu no vensimentu $235,610, aloka ba bens no servisu $583,800, aloka ba transferénsia públika $328,206 no aloka ba capital dezenvolvimentu $31,488,837.
Proposta foun ne’e mosu tanba governu iha loron 6/12/2019 retira proposta inísiu ho total billaun $1.95 husi parlamentu nasional tanba haree ba nesesidade prinsipál husi orsamentu nian ba nasaun no preokupasaun husi deputadu sira Parlamentu Nasionál nian, hanesan hakerek iha relatóriu sira ne’ebé aprezenta ona.
Durante ne’e governu halo revizaun no halo versaun foun husi proposta ne’e no tuir ajenda haruka ba Parlamentu Nasionál iha loron 13/12/2019, maibe governu husu prolonga tempu maka sei haruka ba parlamentu nasional iha loron 19/12/2019.
Entretantu Organizasaun Naun Governamental (ONG) La’o Hamutuk liuhusi dokumentu submisaun ne’ebé entrega ba Komisaun C, Parlamentu Nasionál iha loron 10 Janeiru 2020, apresia ba governu nia esforsu atu hamenus montante OJE 2020, kompara ho ezbosu OJE anterior ne’ebé fahe iha fulan Outubru 2019. Maski nune’e, La’o Hamutuk nafatin preokupa ho montante orsamentu biliaun $1.6 ne’e sai ameasa nafatin ba sustentabilidade finansas Timor-Leste nian, tanba iha revizaun ne’e governu hamenus programa no liña orsamentál balu husi proposta primeiru ne’ebé kontinua la tuir povu nia nesesidade urjente sira, maibé la ko’a liña balun ne’ebé presiza avaliasaun kle’an.
La’o Hamutuk tau preokupasaun liuliu ba orsamentu sira ne’ebé kontinua la hamenus iha revisaun orsamental ne’e liuliu alokasaun ba Projetu Tasi Mane mantén nafatin liu husi fundu infraestrutura ho montante miliaun $16,451,000.Fundu transferénsia ba TimorGap liuhusi MPM ho total miliaun $74,900,000 ne’ebé laiha mudansa. Nune’e mós orsamentu ba Expo Dubai kontinua mantein ho miliaun $2,119,000.
La’o Hamutuk preokupa tebes ho desizaun governu nian hodi hamenus fali mak orsamentu ba planeamentu, dezenvolvimentu, operasaun no manutensaun ba sistema saneamentu iha Dili no Munisipiu hitu husi miliaun $1,500,000 ba $300,000. (Tu’un 82%).
Nune’e mós governu hamenus orsamentu ba Diresaun Nasionál ba Saneamentu Báziku , husi miliaun $1,384,000 ba $114,000. (Tu’un 92%). No hamenus subsídiu ba transporte produtu agrikultór sira nian ba merkadu $961,795 ba $86,900 (Tu’un 91%).
Ikus liu La’o Hamutuk tau mós preokupasaun ba desizaun governu hamenus orsamentu ba Diresaun Nasionál ba Infrastrutura Edukasaun Nasionál, tu’un husi miliaun $29,230,000 bá miliaun $8,033,000. (tun 73%).
Ho nune’e, La’o Hamutuk rekomenda ba Parlamentu Nasional atu halo diskusaun ho klean molok foti desizaun iha final global debate Orsamentu Jerál Estadu 2020 nian. (cao)
572 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :