ADVERTISEMENT

Rekrutamentu Membru F-FDTL Foun no Prepara Hari’i Tribunál Militár

Timor Post - Opiniaun
  • Share

(Artigo Ida Ne’e Analiza Kona-bá Tempu Badak Sei Halo Rekrutamentu Ba Membru F-FDTL)

Hosi: Moisés Vicente

Nasaun Republika Demokratika Timor-Leste (RDTL) halo nia tinan ba dala sanulu resin sia ona sura husi tinan 2002 até 2021, tamba saida maka Estadu RDTL seidauk hari’i Tribunál Militár iha Timor-Leste?. Husu ba Estado RDTL, perguntas ida ne’e ba Estado RDTL atu tau mos konsiderasaun. Iha ne’e Hakerek Nain kontinua dere odomatan ba Estado Republika Demokratika Timor-Leste nian oinsa maka bele hari’i ona Tribunal Militar iha Timor-Leste. País Timor-Leste existe tiha ona iha 20 Maio 2002 sai hanesan nasaun ida foun entre nasaun sira seluk moris iha mundu ne’e. Timor-Leste mos sai tiha ona hanesan membru ba Comunidades dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) hamutuk ho nasaun sira seluk. Agora polítika Estadu RDTL nian mos iha tempu badak atu adere tan ona atu sai ba membru foun Association of South East Asian Nations (ASEAN) nian. Hakerek Nia observasaun Estado RDTL labele duvida tan kona-bá Rekursu Umanus, se se maka sei sai ba Juízes (Pengacara/Hakim) iha Tribunál Militár sira ne’e. Artigo ida ne’e uluk liu, ko’alia tiha ona kona-bá Bainhira maka Estado Atu Hari’i Tribunál Militár iha Timor-Leste?. (Bele klik link iha ne’e; http://timoragora.blogspot.com/2016/06/bainhira-los-mak-estado-atu-harii.html).

Bainhira Estado RDTL atu hari’i duni Tribunál Militár refere, diak liu tan. Husu Estado RDTL lalika duvida parte rekursu umanus se maka atu sai ba Juízes sira ne’e diak hela. Estado Timor-Leste iha rekursu barak los ona, iha nivel akademika Universidade sira barak maka hasai ona kursu iha graduadu ona iha area Licenciatura Direitu nian no balu to’o ona Mastrado Direitu, hahu husi tempu Indonesia nian no mai to’o Timor-Leste ukun rasik-an mos barak los ona. Objetivu atu hari’i Tribunál Militár atu halo saida? Oinsa maka atu halo julgamentu ba membru ka oknum militár ativu sira hanesan FALINTIL Força Defeza Timor-Leste (F-FDTL) no oknum Polícia Nacional Timor-Leste (PNTL) ne’ebé maka sempre halo problema bebeik ba nia povu sira no entre sira membru F-FDTL ho membru PNTL rasik wainhira hala’o servisu iha tereñu. Durante ne’e militár no siguransa sira halo problema ruma sempre lori mai julga deit iha Tribunál Sívil nian deit. Maka Tribunál Distrital Díli (TDD), Tribunál Distrital Baucau (TDB), Tribunál Distrital Covalima (TDC) no Tribunál Distrital Oecusse (TDO). Maibé Timor-Leste ukun rasik-an durante tinan naruk ona ita seidauk hare Tribunál Militár ida seidauk existe.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Hare ho realidade ida ne’e, iha tempu badak mos Estado RDTL liu husi VIII Governu Konstitusional sei halo tan rekrutamentu forsa Armada F-FDTL foun sei akontese iha fulan Marsu tinan 2021 nomos rekrutamentu ba forsa siguransa PNTL. Nune’e maka Hakerek Nain nia analiza hare katak, se rekrutamentu militar foun no siguransa foun sei aumenta tan problema sei akontese barak ba bebeik. Diak liu maka Estado RDTL mos hanoin ona oinsa maka hari’i ona Tribunál Militár ne’e existe ona iha rai doben Timor-Leste. Hodi nune’e bele halo julgamentu ba oknum F-FDTL ne’ebé maka gosta liu halo problema ba nia povu sira. Exemplu iha ne’ebé, kazu sira halo agresaun fíziku entre membru F-FDTL ho BOP-PNTL akontese iha loron 2 fulan Novembru 2019 iha Bekussi Sentru, Suku Bekora, Postu Administrativu Cristu Rei, Munisipiu Dili, kazu ida iha Manleuana, Dili iha fulan Outubru 2017 liuba membru PNTL ida baku F-FDTL, kazu ida tan iha Munisipiu Bobonaro tinan 2018 liuba membru PNTL ho F-FDTL baku malu, inklui kazu sira seluk-seluk tan. (Bele klik iha link ne’e;https://gmntv.tl/en/justica-e-seguranca/2020/01/membru-f-fdtl-no-pntl-baku-malu-tan-mdi-sei-duni-sai/ ka https://www.independente.tl/tl/krime/membru-pntl-no-f-fdtl-baku-malu-iha-maliana). Asesu iha loron Kinta-feira, 28 Janeiru 2021.

Iha sorin seluk, baze legál maka saida? Baze legál maka hatudu katak iha ita nia Konsituisaun da RDTL maka sai matadalan ba Estado RDTL atu aplika ka atu hari’i ninia Tribunál Militár rasik iha rai doben Timor-Leste ida ne’e. Iha ne’ebé hakerek ona iha Konstituisaun da RDTL Artigu 130 (Tribunál Militár sira) 1. Kompete ba tribunál militár sira tesi-lia sira-ne’ebé kona-ba krime ho natureza militár nian. 2. Lei mak determina kompeténsia, organizasaun, kompozisaun no knaar tribunál militár sira-nian. Artigu 146 (Forsa Armada sira) 1. Forsa Armada Timór-Leste nian, FALINTIL-FDTL, ne’ebé sidadaun nasionál de’it maka halo parte, ne’e mak responsavel ba defeza militár Repúblika Demokrátika Timór-Leste nian no nia organizasaun nu’udar ida mesak ba territóriu nasionál tomak. 2. FALINTIL-FDTL garante independénsia nasionál, integridade territoriál, liberdade no populasaun nia seguransa hasoru agresaun ruma ka ameasa externa, ho respeitu ba orden konstitusionál. 3. FALINTIL-FDTL labele iha partidu polítiku no rona de’it ba órgaun soberanu kompetente sira, tuir Lei-Inan no lei, no sira labele halo intervensaun polítiku naran ida. Lei No./2007 Servisu Militar Nian, Decretu Lei No.9/2009 Lei Organika PNTL no Lei sira seluk tan.

Militer atau Tentara menjadi angkatan perang yang disiapkan untuk menjaga kedaulatan negara baik dari gerakan teror, pemberontakan yang terjadi di dalam negara maupun potensi serangan dari luar. Maka dari itu, untuk jadi tentara selain harus punya fisik yang kuat juga harus cerdas, berani, disiplin, dan tangkas. Mengawal tugas besar tersebut, tentara dituntut agar mengikuti pelatihan militer untuk membangun berbagai keahlian khusus, seperti teknik bertempur, kemiliteran, pengetahuan persenjataan, pengetahuan intelijen, dan lain sebagainya. Dan seorang Polisi mengemban tugas utama yaitu bertindak tegas dalam menghadapi kejahatan dan pelanggaran demi menjaga keamanan dan ketertiban masyarakat di muka bumi. Sebagai aparat penegak hukum, Polisi memiliki peranan penting di setiap negara berdaulat.

Ikus liu, rekomenda VIII Governu Konstitusional Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak no atual Ministru Justisa katak lalika duvida tan ona Tribunál Militár bele hari’i iha país Timor-Leste. Ba Prezidente Parlamentu Nacional, Dr. Aniceto Guterres ho membru PN hamosu Lei foun kona-bá Lei Kodegu Penál Militár nian. Ita hotu observasaun katak ema Timor-oan barak maka graduadu ona iha area Licenciatura Direitu ka Sarjana Hukum, Masterado Direitu barak los atu kaer pasta Juízes. Hodi nune’e bele kontinua halo julgamentu ba oknum F-FDTL ho oknum PNTL sira. Ho ida ne’e forsa siguransa sira kontinua respeitu valores direitus umanus ka respeitu sidadaun ida-idak nian moris. Ministeriu Justisa mos durante ne’e halao koperasaun iha area Justisa nian ho nasaun sira hanesan Portugal, durante ne’e fó apoiu liuhosi formador espesialista hodi fó formasaun iha Sentru Formasaun Juridika no Judisiariu ba autor judisiariu sira, Brazil no Estado Unidos Amerika. Nune’e bele kontinua fó formasaun parte Juízes militár sira nian diak liu tan iha futuru mai. Ou bele mos Juízes sira ne’ebé agora iha ona Tribunál Sívil sira bele ba halo julgamentu iha Tribunál Militár nian, tanba Juízes sira ne’e esperiensia tinan barak ona.

Antes atu taka, rekomenda balu mos Hakerek Nain sita husi relatóriu Fundasaun Mahein (FM) Nia Lian Nú. 113 ne’ebé hateten nune’e 1. Governu ho Komandu F-FDTL no PNTL presiza avalia empeñamentu husi membru instituisaun rua ne’e nian no lalaok sira disiplinar nian. 2. Komandu F-FDTL no PNTL presiza aplika medida disiplinar ida ho rigorozu tuir lei ne’ebé aplika tantu ba kazu infrasaun disiplinar no kazu sira nia natureza kriminal. 3. Presiza ezersisiu konjuntu entre membru F-FDTL ho PNTL hodi hametin no harmoniza relasaun instituisional. (Klik iha link ne’e;http://www.fundasaunmahein.org/2016/07/29/irregularidade-involve-membru-f-fdtl-pntl-presiza-atensaun-seriu-labele-hateke-matan-sorin-deit/). “Aluta Kontinua, Tempu To’o Ona Atu Hari’i Tribunal Militár iha Timor-Leste”.

*Hakerek Na’in: Alumni Universidade da Paz-(UNPAZ), Faculdade de Direito no Ativista. Artigo ida ne’e larepresenta institusaun ne’ebé hakerek na’in haknar ba, maibé idea no argumentu sira ne’ebé lekar iha artigu ne’e nudar opinião pesoál. Iha sujestaun ruma bele haruka iha e-mail: moisesvicente59@yahoo.com

 2,165 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Rekrutamentu Membru F-FDTL Foun no Prepara Hari…” A few seconds ago
Lee Mós :
Opsaun Moris Di'ak liuhusi Loke Kampu Servisu iha Timor-Leste

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No