Dili (timorpost.com)—Fenómenu eklipse solar (Loron mate), ne’ebé sei akontese iha Timor-Leste iha loron 20 Fulan Abríl.
Husi fenómenu ne’e, ema barak sei hapara sira-nia servisu, viajen hodi asiste eventu espesiál husi fenómenu eklipse ne’ebé sei akontese iha moris dala ida.
Timor post, iha terenu koko da lia ho vendedór ambulante, oinsá sira nia koñesimentu kona ba fenómenu eklipse solar “loron matan mate”.
Vendedór ambulante Lourenco Belo, tinan 25, husi Munisípiu Baukau, ne’ebé mak fan nuu iha parte Formoza Kuarta-feira, (19/04), hatete mai Timor post, nia parte seidauk hatene kona ba saida mak eklipse solar, tanba ne’e sira nafatin servisu buka osan.
“Ha’u la hatene ida-ne’e. Maski ha’u-nia kolega sira konta mai ha’u kona-ba fenómenu eklipse solar ne’e. Ha’u la’ós estudante ida, ha’u mós la estuda iha eskola, nune’e ha’u la iha asesu ba informasaun ne’e, ha’u so hatene buka moris liu husi fan sasán hanesan fan nun agora daudauk” nia haktuir lia hirak ne’e mai Timor post ho espresaun triste.
Nia haktuir, maski governu no autoridade kompetente sira hasa’e konxiénsia kona-ba fenómenu eklipse solar iha karta pos no rede sosiál sira, maibé ne’e la to’o ba ema sira ne’ebé la iha asesu ba eskola nia tilun.
“Ha’u ema ida ne’ebé privadu ambisiozu hakarak tebes buka hatene buat foun hanesan fenómenu eklipse solar ne’e, ne’ebé mak akontese dala ida iha ha’u-nia moris, maibé ha’u la iha osan ne’ebé natoon hodi sosa ókulu atu bele asiste fenómenu ne’e, no ha’u rasik mós la iha informasaun ne’ebé mak adekuadu oinsá atu asiste fenómenu ne’e ho nia implikasaun vantajen no dezvantajen sira” nia preokupa.
Nia haktuir, Mundu hatene kona-ba fenómenu eklipse solar ne’ebé akontese iha mundu liu-liu iha Timor, maibé timoroan rasik barak ne’ebé mak kategoria “buta huruf”, lee mós lahatene susar atu komprende. Tanba informasaun sira ne’ebé mak anunsia husi governu, estadu, ministériu saúde, ministériu turizmu, PNTL, vale de’it ba ema matenek sira ne’ebé hatene lee no hakerek maibé ba ami povu ki’ik sira ne’ebé mak buka moris iha dalan ninin fan nuu, lee mós lahatene balun tilun diuk, matan at, menus tebes informasaun ba fenómenu ne’e.
“Durante ne’e avó Ramos, iha fulan hirak liu ba hatete dehan atu fahe ókulu mai ita, atu bele asiste fenómenu eklipse solar ne’e, maibé hela de’it loron aban ona atu tama ba momentu espesiál ne’e ókulu ida avó dehan ne’e ita la rona is” nia haktuir.
Ohin loron, turista, sientista no espesialista barak husi mundu tomak mai atu haree eventu astronómiku ne’e. Maibé tanba saida mak estadu tenke sulan nia povu iha uma laran, dehan labele sai no labele haree ba loron matan, ita lahatene, nasaun ne’e menus iha saida mak bandu sidadaun sira atu labele asiste eventu furak ne’ebé mak akontese iha ita nia moris dala ida.
Agora daudauk iha ona astronómiku estranjeiru sira husi Indonézia, Brunei Darussalam, Vietnam, Rúsia, Amérika, no Nigeria iha ona Timor-Leste hodi asiste eventu refere.
Iha fatin seluk, vendedór ambulante Fan pulsa ho sigarru iha portu Dili, Mario de Deus (32) husi Ermera hatete, kona ba eklipse solar “loron matan mate’, nia rona de’it sei akontese, maibé akontese hanusa, nia parte ladún hatene. Tanba rona tutan fali husi kolega sira.
“Ha’u nia kolega sira hatete mai ha’u katak iha semana ida-ne’e sei akontese eklipse solar ema dehan “loron mate”, no katak ne’e bele estraga ita-nia matan,” Mario hatete.
Nia haktuir, kona ba atu asesu ba informasaun, nia arrepende katak, “Ha’u iha de’it “telefone Alcatel,” telefone movel ida-ne’ebé halo husi Alcatel, ne’ebé de’it halo telefone diretu no laiha asesu ba internet,” nia hateten.
Iha loron 18 fulan-Abríl, Primeiru-Ministru (PM) Taur Matan Ruak hasai despaxu ida, katak la iha movimentu iha loron 20 fulan-Abríl, maibé, Mario Ermera dehan nia sei kontinua fa’an no nia lakohi hela iha uma sein halo buat ruma.
Tuir Yosvani Roque Socrro, doutór no espesialista husi Cuba, esplika eklipse solar mak eventu astronómiku ida-ne’ebé akontese bainhira fulan mai entre loro-matan no mundu.
Espesialista Cuba nian dehan katak “eklipse ne’e la afeta ema nia saúde ka matan.”
Tuir informasaun ne’ebé asesu Timor post, katak agora daudauk iha ona turista liu 60 husi fatin oioin iha mundu destaka ona iha Viqueque hodi asiste fenómenu ne’e.
2,666 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :
Subscribe to Timorpost
