ADVERTISEMENT

Organizasaun JU,S Lori Sai ona Labarik Na’in-7 husi Topu Honis, Polémika Relijiaun Manas iha Rede Sosiál

Timor Post - Raeoa
  • Share

Timor Post (28/02/2021)— Labarik na’in-7, ida-idak ho inisiál DYP, RTK, TC, AL, OL, IO no RM, lori sai ona husi orfonatu Topu Honis. Labarik hirak ne’e idade kiik liu 13 no boot liu-21 ne’ebé ikus mai maka família sira foin rona katak sira iha hela Dili.

Família ida husi labarik na’in-7 ne’e haktuir bainhira konfirma rekoñese, loos duni nia alin ho nia kolega sira hamutuk iha Topu Honis, maibé nia rasik hakfodak ikus mai rona dehan organizasaun balu maka lori sai ona husi Oekusi.

“Ami rona dehan organizasaun ne’e hatama ona labarik sira ne’e iha eskola iha Dili laran. Maibé to’o agora ami la hatene sira hela iha ne’ebé,” fonte ne’e haktuir ba Timor Post bainhira hasoru iha Dili laran.

Timor Post konfirma ba atuál Diretora Topu Honis Liliana Tarung lakohi fó komentáriu klean ba assuntu ne’e “tanba prosesu justisa la’o hela”. Maibé ho diplomasia Liliana subliña, espera iha tempu ida nia bele hasoru fila-fali labarik sira ne’e.

“Ia, ha’u espera loron ida ha’u bele hetan sira no ami bele hamutuk fila-fali,” Liliana hatete ba Timor Post via Whatsapp.

Entretantu Timor Post rona katak organizasaun ne’ebé lori labarik sira sai husi Oekusi mak ho naran JU,S Jurídico Social, hanesan empreza sosiál ne’ebé fó apoiu ba hametin direitu umanu iha Timor-Leste. Maibé bainhira Timor Post tenta halo konfirmasaun lakohi fó komentáriu tanba ho rajaun lei la permite.

“Tuir loloos ha’u husu ita boot (Jornalista) lalika husu ba parte sira atu ko’alia kona-ba kazu ne’e lei la fo dalan,” subliña Bárbara Oliveira nu’udar responsavel ida iha JU,S.

Relasiona ho kestaun segredu justisa, iha loron 25/02/2021, liuhusi komunikadu ne’ebé Timor Post asesu haktuir, JU,S hatama ona keixa-krime no dixiplinár hasoru advogadu arguidu nian, tanba iha koñesimentu katak advogadu hosi arguidu fó-sai ba komunikasaun sosiál informasaun segredu hosi prosesu krime ida-ne’e.

Iha sikun seluk, komentáriu ikus-ikus ne’e iha rede sosiál hahú manas mós kona-ba relijiaun. Komentáriu balun deskonfia relijiaun balu maka ho esforsu hotu atu harahun relijiaun katóliku iha Timor Leste liga ho kazu eis Padre Richard.

Liga ho situasaun ida ne’e, estudante ida husi Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL) ne’ebé lakohi fó sai nia identidade subliña, autoridade sira presiza tau atensaun ba labarik orfonatu sira tanba ema balun bele uza labarik sira ba atinji sira nia objetivu.

“Husu ba tribunál atu halo investigasaun ne’ebé klean liga mos ho kestaun relijaun seluk nia interese iha Timor tanba agora dadauk ho kazu Eis Padre Richard ne’e hafoer tebes relijiaun katóliku nia naran.” fonte ne’e subliña.

Fó hanoin fali katak, JU,S nu’udar autor lori keixa ba Tribunál Distritál Dili (TDD) atu labele fó sai relatóriu husi Komisaun Justisa no Paz (KJP) ne’ebé liga ho kazu Eis Padre Richard ke tuir JU,S bele fó prejuizu ba direitu ema ka organizasaun ruma.

Entretantu, tuir informasaun, relatóriu KJP halo husi Padre Hermínio de Fátima Gonçalves ho nia ekipa hafoin rona katak iha Orfonatu Topu Honis mosu violasaun ba labarik sira nia direitu bainhira organizasaun PRADET ba halo visum hodi deskobre fó prova ba akujasaun hasoru Eis Padre Richard prátika asaun pedofilia ka halo violasaun seksuál ho labarik sira.

Fonte kredivél Timor Post haktuir, labarik sira iha Topu Honis la’ós trauma tanba hetan violasaun husi Richard maibé tanba bainhira Richard hetan ona akujasaun no husik ona orfonatu ne’e, sira hetan ameasa oioin no ikus mai PRADET Oekusi ba halo visum ba sira.

Tanba ne’e, fonte haktuir, KJP ba halo investigasaun iha Topu Honis no halo mós entrvista liga ho kazu ne’e ho Xanana Gusmão no produz relatóriu hodi entrega ba Amu Bispu. Maibé tanba relatóriu ne’e JU,S asesu sente prejudikadu maka JU,S lori prosesu atu KJP tenke rekolla ka dada fila-fali relatóriu ne’e.

Fonte hatutan, labarik sira iha Topu Honis trauma liu tan hafoin sira nia maluk ida mate hafoin hetan mos teste visum.

PRADET rekoñese halo tiha ona teste visum ba labarik sira liuliu ba lezada sira ba kazu pedofilia ka violasaun seksual ne’ebé deskonfia hala’o husi Eis Padre Amerikanu ho naran Richar Dascbach.

Koordenadora PRADET/Fatin Hakmatek Oekusi, Sanchia Florência Paixão Bano ba Timor Post via telefone haktuir, nia parte hala’o visum ne’e bazeia ba autorizasaun husi Ministériu Públiku Rejiaun Oekusi.

Sanchia subliña, seidauk bele fó sai rejultadu husi teste visum inklui hala’o ba labarik na’in hira tanba prosesu justisa la’o hela no liga ho privasidade lezada sira nian.

“Ita boot sira hein de’it kompeténsia tomak husi Ministériu Públiku atu asegura vítima sira. Ita hotu hein prosesu ne’e,” Sanchia hatete.

Nia hatutan, kompeténsia FRADET/Fatin Hakmatek iha Oekusi maka fó tratamentu no asesmentu ba lezada sira. “Ita hein katak justisa mos bele monu ba sira,” Sanchia dehan.

Hatan ba Jornalista kona-ba ezijénsia husi defeza arguidu nian atu vítima, sasin no parte sira iha ligasaun ho prosesu ne’e tenke ba hatan hotu iha tribunál, Sanchia salienta, hein kontinuasaun julgamentu.

“Ita hein karik partisipasaun direita, tanba ida ne’e kompeténsia ministériu públiku, prokurador sira mak reprejenta vítima sira ho parte sira seluk, ita hotu hein tok,” Sanchia hatete.

Visum nu’udar prova ida ne’ebé bele hala’o husi ema profesionál saúde sira ne’ebé hetan autorizasaun legál. Teste visum hala’o ba vítima violasaun seksuak, fíziku no mental. Relatóriu visum sai hanesan baze ba tribunál hodi kompleta prova sira ba hetan desizaun sira.

Relasiona ho prosesu hala’o teste visum ba labarik menoridade sira liga ho kazu ne’e, mosu reasaun kontra maka’as husi públiku iha média sosiál. Komentáriu balun kontra teste visum ba labarik sira tanba meius ne’e lekar anónimu labarik sira nian no fó impaktu tebes ba labarik sira nia futuru hanesan foinsa’e.

Maske nune’e, komentáriu seluk subliña konsikuensia husi akujasaun maka tenke iha evidensia ne’ebé forte. Nune’e, hakarak ka lakohi meius teste ba justifika orijinalidade kondisaun fízika órgaun vital husi vítima sira.

Kazu Eis Padre Amerikanu ho naran Richard Dasbach mosu iha tinan hirak liu ba. Nia hetan akujasaun komete violasaun seksuál hasoru labarik sira iha orfonatu Topu Honis ne’ebé nia rasik mak harii dezde tempu Indonézia.

Entretantu iha julgamentu ba kazu ne’e hahú ona tama iha tribunál pruz prova sira husi rona deklarasaun husi arguidu Eis Padre Richard. Julgamentu hala’o durante loron rua, 22-23 Fevereiru iha Tribunál Rejiaun Oekusi,

Defeza husi arguidu halo opozisaun ba rekerimentu husi Ministériu Públiku ne’ebé husu ba tribunál atu iha julgamentu tuir mai husi parte lezada la marka prezensa iha tribunál,maibé sei halo de’it video konferensia.

Advogadu Miguél Faria via telefone ba Timor Post subliña, pozisaun ne’e sira foti tanba hatene katak Tribunál Rejiaun ne’e ho autoridade seguransa sira iha kapasidade atu fasilita  no asegura prosesu hirak ne’e ho di’ak.

Entretantu antes ne’e, atual Diretora Topu Honis, Liliana Tarung hatete, kona-ba prosesu justisa ne’ebé Richar hasoru, iha konspirasaun ne’ebé involve ema lubuk ida hodi hases Richar husi orfonatu Topu Honis. Meius barak ema halo hodi hamonu Richar maibé la konsege ikus mai ho akujasaun kona-ba pedofilia.

Tanba ne’e, Liliana hatete, entrega ba justisa atu hatúr lia loos.

Kona-ba Richard Dascbach, moris iha loron 26 Janeiru 1937 iha Pennsylvanian, Estadus Unidu Amérika (EUA) lori misaun evanjelizasaun Katólika tama iha Oekusi iha tinan 1972.

Nia ordena sai padre iha tinan 1965, no liu tinan rua de’it, nia mai ona Nusa Tenggara Timur (NTT) no ikus liu tama ba Ambeno iha tinan 1972.

Invazaun Indonézia mai Timor-Leste, nia hela iha Oekusi to’o tinan 1999 no konsege subar joven lubuk ida hosi atakasaun pro-integrasionista.

Durante hala’o misaun evanjelizasaun, nia harii uma mahon ida ho naran Topu-Honis (Guide To Life) iha tinan 1993 ho objetivu atu fó mahon ba labarik kbi’it la’ek sira.

Antes ne’e, Arsebispu Metropolitana Dili, Don Virgílio do Carmo da Silva, SDB, lihosi konferénsia imprensa iha Cámara Eclesiástica, Lecidere, Dili, subliña, entrega prosesu ne’e ba parte justisa hodi hatúr lia loos.

Kazu ne’e to’o mós iha Roma, Amu Papa foti ona desizaun hodi hasai Richard husi kargu nu’udar Padre. (cao)

 1,082 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Organizasaun JU,S Lori Sai ona Labarik Na’in-7 …” A few seconds ago

Lee Mós :
PM Xanana Enkontru ‘Segredu’ ho Autoridade RAEOA Foun

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No