Dili (TimorPost.com) – Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, husu ba Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, atu labele halo lai remodelasaun ba membru Governu, tanba sira nia servisu foin mak fulan rua ho balun.
“Atu akontese remodelasaun, ha’u hanoin Primeiru Ministru, labale hanoin lai ida ne’e, tanba governu ne’e foin mak hahú ne’e, fulan 3, fulan 6 halo ona remodelasaun, ida ne’e la’ós abitual”, Horta hatete hafoin partisipa iha Workshop ‘TL Strategy and Actions for a Sustainability and economic Growth’ iha MNEK, Kinta (14/09/2023).
Xefe Estadu dehan, tanba ministru vise ministru ka Sekretáriu Estadu mós presiza tempu natoon maizumenus fulan tolu hanesan ne’e atu haree organizasaun iha ministériu nian.
“Membru Governu sira servisu to’o fulan balun, prontu depois maka Primeiru Ministru hanoin to’o karik fulan Juñu -Jullu 2024, ne’e bele halo avaliasaun, la signifika remodelasaun atu hasai ema, maibé hare karik ida ne’e di’ak liu muda ba ministériu seluk”, Horta sujere.
“Bainhira membru governu foun iha ministériu ida nia iha kapasidade di’ak liu iha area ida ne’e muda nia ba iha ida ne’ebá, ida ne’e maun Boot Xanana nia hanoin mós hanesan ne’e, tanba ne’e tinan foun ne’e mai sei hare no fó tan tempu ba membru governu sira atu sira halo servisu,” Horta aumenta.
Iha sorin seluk, atuál Vise Ministru Asuntu Parlamentár, Adérito Hugo da Costa, hatete, informasaun kona-ba ezonerasaun ne’e hanesan propaganda.
“Ezonera vise Ministru Finansas ne’e iha duni relasaun atu promove fali ba Governador Banku Sentrál, ha’u lakohi hatán ba propaganda ne’e, ema foin mak halo servisu ezenora ona ne’e halo hanusa, avaliasaun dezempeñu halo hanusa”, nia ko’alia.
Governu la’ós Unipesoál Lda, ne’e servisu públiku estadu nian, ema hothotu kargu iha ezekutivu provizóriu konfiansa, se konfiansa superior laiha ona sai, kompañia privadu mak bele hela nafatin, ema bele ba troka mós dala ruma nia lakohi.
“Ita ba ezerse knar tuir mandatu ne’ebé iha, se superior dehan para ona ita para,” nia ko’alia.
Antes ne’e, Edisaun Timor Post, Kuarta (13/09/2023), Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, alerta ba membru Governu sira katak, iha fulan Janeiru to’o Jullu 2024, se-se mak la hatene book-an no la hatene servisu sai.
“Ita hotu sei book-an, ha’u dehan tiha ona iha toma pose, ha’u fó husi Janeiru ba oin, ha’u fó fulan neen se mak la hatene servisu se mak la book-an sai, ha’u mós nune’e, sei ha’u la book-an laiha atensaun atu dezenvolve ita nia rain, tanba povu hili ita,” nia dehan iha Torre Ministériu Finansas Ai-tarak Laran, Tersa (12/09/2023).
Xanana dehan, povu hili ona ita, povu hili la’ós sai ministru, maibé povu hili ita atu serbí. Povu hili mai atu ukun hodi hasai hotu kbiit matenek esforsu kosar atu serbí povu ida ne’e no rai ida ne’e.
Xanana Preokupa ho Polémika Remodelasaun
Entretantu, Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, afirma katak informasaun husi se mak atu halo remodelasaun ba membru Governu konstitusionál dasia.
Daudaun ne’e sosiedade preokupa kona-ba issue ne’ebé espalla iha públiku katak, iha loron 120 nia laran sei akontese remodelasaun ba membru Governu dasia.
“Loron ida ema nia aman ne’e husu tiha ona kona-ba remodelasaun ne’e, informasaun husi se fó mai para ha’u haree, fontes saida fontes ne’ebé mak fó informasaun ne’e,” Xanana informa ba jornalista sira hafoin enkontru seminal ho Prezidente Repúblika iha Palasiu Prezidensiál, Bairru-Pité, Kinta (14/09/2023).
Antes iha serimónia toma pose ba nonu Governu konstitusionál ne’e, nia kompromete ona katak, iha nonu Governu tenke servisu didi’ak servisu ho responsabilidade, transparénsia no efikás bele ba.
Se to’o fulan hirak nia laran, haree ba la’o ladi’ak deskulpa bolu fali ema seluk, tanba ba Governu atu kumpre, la’ós ba sa’e karreta no simu saláriu. Sai membru Governu atu kumpre hodi halo, bainhira povu hili ema seluk, haree dehan ai sira ne’e halo netik buat ruma.
Antes ne’e, Forum Organizasaun Noun Governamentál Timor-Leste (FONGTIL), konsidera informasaun kona-ba remodelasaun ninia efeitu sempre iha, maibé husu atu di’ak liu remodelasaun sedu.
“Polítika bonkar pasang ne’e nia efeitu ladun di’ak, maibé di’ak liu ne’e akontese remodelasaun sedu,” Diretór FONGTIL, Valentin da Costa Pinto, informa ba jornalista sira, iha edifísiu Yayasan Hak, Faról.
Maski organizasaun sosiedade sivíl laiha kompeténsia atu akonsela kada Ministériu, maibé kona-ba remodelasaun kompeténsia Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, atu haree ba ninia membru balu ne’ebé produtivu iha loron 120 presiza troka.
“Ami laiha autoridade, atu halo akonselamentu ba ministériu idak-idak, más buat ne’e tutela ba kompeténsia Primeiru Ministru nian, hodi haree nia sub-ordináriu sira, liuliu Ministru sira, loron 120 mak Ministru balu ladún hatudu ninia komportamentu di’ak, la servisu ho didi’ak, Xefe Governu iha autoridade tomak bele hapara, nune’e bele kontinua fali ho rekursu ne’ebé mak di’ak”, nia hateten.
FONGTIL rekomenda, importante Xefe Governu presiza halo avaliasaun ho didi’ak, atu bele hili fali ema ruma ne’ebé mak iha kompetente, hodi halo servisu atu bele halo mudansa ruma ba povu iha nasaun ida ne’e.
“Ami kontinua haree, ida ne’e, Primeiru Ministru nia kompeténsia, espera katak nia halo avaliasaun ruma karik tenke di’ak, bele hili fali ka fihir ema ruma ne’ebé ke mai halo servisu ida ne’e, bele halo mudansa ida ne’ebé di’ak liu”, nia dehan.
Tanba ne’e mak FONGTIL nia konsidera ba remodelasaun kompeténsia Primeiru Ministru nian, hanesan Xefe ezekutivu nian, atu bele didi’ak ema sira ne’e ba atu halo mudansa.
Tuir informasaun ne’ebé mak espalla iha média katak, posibilidade membru nonu Governu konstituisaun na’in-8 mak sei remodela, maibé seidauk iha informasaun remodelasaun, atu hamenus membru Governu ka troka fali partidu seluk mak atu tama tan iha nonu Governu, informasaun ladauk serteza.
1,804 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :
Subscribe to Timorpost
