DILI (timorpost.com)—Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, enkoraja ema ho defisénsia sira atu dezenvolve ida-idak nia talentu ne’ebé iha hodi partisipa mós iha prosesu dezenvolvimentu nasional.
“Kuandu temi edukasaun ka talentu ka kbiit ne’e katak ida-idak bele fó saida mak nia bele fó. Balu bele sai pintor, balu bele hakerek surat, bele kanta, toka, no iha area oioin. Ema defisiente ida ninia kbiit ne’e iha área ida ne’ebe, se nia la bele la’o, bele haree oinsa para nia bele fó,” hatete Xanana Gusmão iha nia diskursu iha selebrasaun Loron Mundial ba Ema ho Defisiensia, iha Centro de Convenções de Díli (CCD), sesta (01/12).
PM Xanana kontente bele haree ema ho defisiénsia sira halibur hamutuk iha CCD reprezenta defisiente hamutuk rihun 27 iha teritóriu laran.
Iha okaziaun ne’e, Xanana husu Ministériu Solidariedade Sosial no Inkluzaun (MSSI) ba oin la’os ajuda fó de’it osan hodi sira han, maibe buka oinsa atu dezenvolve defisiente sira asaun dezenvolve tuir kbiit ne’ebe ida-idak iha.
Xanana afirma katak Nonu Governu Konstitusional iha tinan lima nia laran sei buka oinsa bele dudu no lori nafatin defisiente sira ne’ebe iha kbiit hodi kontribui ba dezenvolvimentu nasional.
“Agora ba oin ita haree took husi imi, iha ne’ebe mak governu ho organizasaun sira seluk bele dudu katak nu’udar timoroan bele halo mos iha buat balu,” hatete eis presidente Repúblika.
Ministra Solidariedade Sosial Inkluzaun, Verónica das Dores, hatete katak iha loron 3 Dezembru ne’e loron mundial ba ema ho defisiénsia sira, sei la’o haleu Dili laran.
“Mai ita hamutuk hodi buka asaun ida no buka dalan atu implementa programa prioridade hirak ne’ebe governu atur ona hodi bele atinji iha nia mehi,” hatete ministra.
Diretor Ezekutivu Asosiasaun Defisiensia Timor Leste (ADTL), Cesário da Silva, revela katak iha komemora loron mundial ba ema ho defisiensia iha tinan ne’e boot oituan, tanba kada defisiensia iha munisipiu nia reprezentante partisipa hotu.
“Atu asegura dezenvolvimentu Timor Leste ida inkluzivu, prosperu, rejiliente no sustentabel, ne’e presiza asaun konjunta entidade hotu-hotu nian, liliu governu no instituisaun governu nian, atu bele asegura dezenvolvimentu ida ne’ebe inkluzivu loloos,” dehan Diretor ADTL ba Jornalista sira iha Salaun CCD.
Selebrasaun Loron Mundial Defisiensia ba tinan ida ne’e mak orienta lao tuir tema mundial ne’ebe mak iha: Unidu iha asaun hodi atinji ka alkansa objetivu sustentavel.
Tuir nia, asuntu inkluzaun defisiensia durante ne’e iha TL nia situasaun iha deit papel politika sira nian, maibe alokasaun rekursu hodi implementa politika sira ne’e seidauk masimu. Asaun simples ne’ebe mak governu presiza halo mak aloka rekursu ba implementa politika sira ne’ebe iha.
“Ita koalia kona ba asaun dala barak dehan politika governu atu asegura, maibe inkluzaun defisiensia ne’e rekere liu servisu, tenke halo mudansa ruma, mudansa fiziku ne’ebe mak ita hakarak haree,” nia hatete.
Tuir diretor ADTL, presiza hadia sistema tanba labarik defisiente husi tinan 0 to’o 17 labele asesu subsidiu husi estadu tanba lei la fó dalan.
“Ida ne’e presiza asaun ida para ita hothotu ezizi ba Governu, rekizitu ne’ebe mak iha liliu susbsidiu ba ema ho defisiensia no idozu ne’ebe mak iha ba ema defisiensia nia rekezitu mak ba deit ema idade 17 ba leten deit, maibe tinan 16 mai kraik la iha direitu ba subsidiu,” preokupa.
Nia hatete, defisiensia ho idade 16 mai kraik ne’e Governu esklui tiha. Loloos ne’e tenke konsidera labarik kiik sira ne’e mak presiza liu tulun husi estadu nian atu dezenvolve sira nia kresimentu.
Labarik ho idade kiik sira ne’e mak estadu presiza fó tulun ba sira para ba eskola no asesu ba tratamentu sira ne’ebe mak nesesita ho sira nia kondisaun, maibe realidade subsidiu ne’ebe mak iha foin hatan deit ba iha ema tinan 17 ba leten deit.
“Tanba ne’e mak ita husu governu bele kria kondisaun ida ba sira hodi bele hatan ba labarik sira ho defisiensia ne’ebe mak esklui husi programa subsidiu ne’ebe mak daduk ne’e iha,” afirma Cesário.
Nia afirma, ema ho defisiensia ne’ebe mak asesu ba iha subsidiu ne’e mak estadu mak ho total 4 mill, no susbsidiu ba Jerasaun foun ne’ebe mak eliminadu husi Nunu Governu defisiente asesu ne’e hamutuk 200 labarik defisiente mak asesu.
Nia mos informa katak ema ho defisiente nia preokupasun kona ba loron Nasional ba ema ho defisiente ne’e atinji tia ona, mak iha loron 4 Jullu, ne’e aprova husi oitavu Governu Kosntitusional.
Aleinde ne’e, inan Serliana husi defisiente ne’ebe mos partisipa iha loron mundial ba ema defidiente ne’e hatete presiza loos governu nia apoiu ba nia saude.
“Ha’u nu’udar inan maibe la iha kbiit atu bele kura ha’u nia oan, tanba ne’e ha’u husu ba estadu atu bele ajuda hodi buka dalan atu nune’e be’e kura ha’u nia oan, tanba nia idade sei kiik maibe ho kursi roda deit la bele lao,” inan ne’e dehan ba Jornalista sira.
Nia hatete, too agora sidauk simu subsidiu ida husi governu, tanba sidauk priense rekejitu hodi asesu ba subsidiu.
“Ha’u lori tia ona ha’u nia oan ba Xefe Suku maibe too iha suku sira la bele prosesu nia dokumentus tanba nia eleitoral seidauk iha,” nia hakotu.
969 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :
Subscribe to Timorpost
