ADVERTISEMENT

Max Stahl kaer-metin Kauzas no Valores, Lu Olo: “Ha’u sei rai Metin Lia-fuan sira Ami nain Rua hatoo ba Malu”

  • Share
Imajen ne’e hatudu Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo tara medalla ho Grau Colar Ordem Timor-Leste ba Max Stahl. Foto Espesial

DILI (Timor Post)—Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo ho laran taridu simu notísia katak  Jornalista senior sidadaun Inglaterra no Timor Leste, Cristopher Wrnner koñesidu ho naran Max Stahl laiha ona.

Nu’udar autor ne’ebé grava akontesimenetu masakre Santa Kruz iha tinan 1991 no dedikasaun sira iha era ukun-an, Xefe Estadu hato’o nia rekoñesimentu no konsidera nu’udar ema ida  kaer-metin kauzas no valores.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Max Stahl hakotu iis iha ospital Brisbane-Austrália, Kinta (28/10/2021), tanba sofre moras kleur.

“Ho ha’u nia naran rasik no nuudar Prezidente Repúblika, ha’u hetan previléjiu no onra hetan malu ho Max Stahl. Iha ha’u-nia memória, ha’u sei rai metin lia-fuan sira ami nain rua hatoo ba malu no momentu di’ak horiuluk hamutuk,” Lú Olo subliña iha komunikadu ne’ebé Timor Post assesu.

Lú Olo sente katak parte ida husi Timoroan sira bá mós ho Max. Saudade ne’ebé  nia rasik sente ohin sei rohan-laek.

Prezidente Repúblika hatoo sentidus pézames ba família saudozu Max Stahl, ne’ebé sempre  hamriik metin ho nia husi tempu ne’ebé koñese iha Timor-Leste.

Estadu Timor Leste konsidera Max Stahl nu’udar eroi nasionál no kondekora ho Grau Colar Ordem Timor-Leste.

Lee Mós :
Eis FALINTIL Hasoru Malu ho PM Taur Matan Ruak

Max Stahl, moris iha Inglaterra iha Loron-6 Fulan-Dezembru 1954.

Max Stahl mai husi família diplomata, avo maternu diplomata Sueku, neebe hetan mos previlejiu sai hanesan Diretor Instituisaun Nobel liu tinan-20. Nia aman, Cristopher Max Stahl, diplomata Suisa no inan franseza ho maun-alin hamutuk nain tolu.

Tanba mai husi família diplomata, Max Stahl no nia maun-alin sira famíliar ho problema sira internasional no sempre muda husi nasaun ida ba nasaun seluk hanesan Bolivia, El Salvador, Austria no Inglaterra. Nia estuda literatura iha Universidade Oxford, Inglaterra no ko’alia fluentemente ingles, franses, alemaun, espanol, suesu no portugues. Nia mos hatene oituan koalia rusu no arabe.

Antes sai jornalista, Max Stahl hahu uluk nia karreira hanesan autor iha teatru no iha programa televizaun didika ba labarik sira, iha Inglaterra.

Nia vokasaun nuudar reporter funu hahu bainhira nia moris ho nia família iha El Salvador, fatin nia aman haknaar-an nuudar embaixador. No iha nasaun nee duni mak nia komesa halo reportajen kona-ba funu-sivil (guerra civil) neebe akontese entre 1979 too 1992. Husi nee ba oin, nia ba fati-fatin hodi relata kona-ba funu hanesan iha Chechenia, Jeorjia, Jugoslavia no too mai mos Timor-Leste.

Lee Mós :
PNUD apoia com 500 mil dólares formações de SECooP

Max Sthall nia hetan esperensia moruk oi-oin nuudar reporter funu sai dadur, haree nia maluk reporter sira mate iha nia sorin, moris susar ho gerileiru sira iha ai-laran, testamuna ba jenosidu no masakre hanesan akontese iha Semiteriu Santa Cruz Dili, iha 1991, neebe lori nia hetan premiu oi-oin no ida mak, Rory Peck Award, premiu ba operador kamara neebe arriska nia moris iha reportajen.

Hatan ba konvite husi kuadrus rezistensia Timor oan nian, Max Stahl ne’ebe haksumik-an nu’udar turista, sama-ain dahuluk iha Timor-Leste, iha loron-30 fulan-agostu 1991. Durante nia estadia, nia entrevista ho lider sira husi frente klandestina hanesan Komandante David Alex “Daitula”, Nino Konis Santa no selu seluk tan.

Max Stahl nia filme dokumentariu ho títulu: “ In Cold Blood: The Massacre of East Timor”, kona-ba masakre Santa Cruz, neebe nia rasik mak rejista militar Indonezia sira-nia brutalidade hodi oho joven-Timor oan sira, lao hadulas mundu no loke estadu barak nia matan hodi fo razaun ba Timor oan sira-nia luta atu ukun rasik an. Filmajen kona-ba Masakre Santa Cruz konsege lori sai ba liur ho tulun husi ativista Olandeza, Saskia Kouwenberg.

Lee Mós :
Kondisaun iha Jardín Largo Lesidere

Luta ida neebe iha tinan-1999, lori fali Max Stahl fila mai Timor-Leste dala ida tan, hodi rejista Timor oan sira-nia sakrifísiu no reziliensia hodi hasoru dezafiu oi-oin, molok ho aten-brani determina liu husi referendum, atu sai hanesan nasaun-estadu, Republika Demokratika Timor-Leste, neebe formalmente rekonese  iha 20 maiu 2002.

Atu prezerva istoria luta Timor oan sira-nian, Max Stahl harii no jere rasik sentru arkivu audiovizual ho nia naran, Centro Audiovisual Max Stahl, neebe rejista akontesimentus istoriku neebe nia halibur durante tinan-25 nia laran. No arkivu sira neebe iha sentru nee, hetan mos rekonesementu husi Organizasaun Nasoens Unidas ba Edukasaun, Siensia no Kultura, UNESCO (sigla-inglês) hanesan “Rejistu ba Mundu nia Memoria”.

Ba fim edukasaun no investigasaun, Centro Audiovisual Max Stahl mos servisu hamutuk ho Universidade de Coimbra, Portugal, hodi arkiva-online dokumentus istoriku sira neebe sentru nee iha.

Estadu Timor-Leste rekonese Max Stahl ninia esforsu no dedikasaun hodi internasionaliza kazu Timor nian, iha tinan-2009, kondekora Mak Stahl ho Ordem de Timor-Leste ho Grau Insígnia. (cao)

 1,110 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Max Stahl kaer-metin Kauzas no Valores, Lu Olo:…” A few seconds ago

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No