DILI—Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo halo mapa diálogu ho partidu polítiku sira hodi buka solusaun no hakotu impase polítika naruk iha rai laran, iha ne’ebé sai manas liu tan bainhira proposta lei Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020 ne’ebé Primeiru Ministru Taur Matan Ruak ho membru governu sira aprejenta, sumba iha parlamentu nasionál.
Konvite ba partitidu polítiku ualu ne’ebé hetan asentu iha parlamentu nasionál inklui FRETILIN (kadeira 23), CNRT (kadeira 21), PLP (kadeira 8), PD (kadeira 5), KHUNTO (kadeira 5), UDT/FM (kadeira 2) no PUDD (kadeira 1), hahú distribui ona iha loron 21 janeiru 2020.
Tuir ajenda ne’ebé Timor Post asesu husi Gabinete Prezidénsia Repúblika, haktuir, iha loron Kinta (23/01/2020), prezidente repúblika hasoru malu uluk ho líder polítiku sira husi partidu CNRT, tuir fali KHUNTO no ikus ho partidu UDT.
Sorumutu ho CNRT marka ba oras, tuku 08h40 iha Salaun Nicolau Lobato, Prezidensia Repúblika; ho KHUNTO iha tuku 11h00; no ho UDT/FM iha tuku 14h30.
Entretantu tuir komunikadu ba imprensa ne’ebé Timor Post asesu iha loron Tersa (21/01/2020), haktuir prezidente repúblika nia pozisaun ba situasaun polítika atuál.
Tuir mai lee komunikadu kompletu husi Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo.
Konstituisaun mak ita nia lei inan no husi ne’e mak Estadu tomak regula-an. Haree ba Konstituisaun mak Parlamentu ka Governu halo proposta-lei ka projetu-lei atu diskute no aprova iha Parlamentu Nasional. Hafoin aprova ona iha Parlamentu Nasional, proposta ka projetu-lei ne’e hanaran Dekretu no presiza haruka mai Prezidente Repúblika. Bainhira haree buat ruma la tuir Konstituisaun, Prezidente Repúblika bele mós husu hanoin husi Tribunal Rekursu molok veta no haruka fila fali ba Parlamentu Nasional atu tetu fila fali. Bainhira buat hothotu iha Dekretu ne’e lao tuir Konstituisaun Repúblika, Prezidente Repúblika promulga no haruka publika iha Jornal Repúblika. Ho publikasaun ida ne’e, Dekretu ne’e nakfila ba Lei.
Dalan ida ne’e hatudu katak órgaun haat Estadu nian, Parlamentu Nasional, Governu, Prezidente Repúblika no Tribunal Rekursu servisu hamutuk atu hametin ita-nia Estadu.
Lei importante ida ne’ebé estrutura, hametin no haburas Estadu Timor-Leste mak Orsamentu Jeral Estadu. Lei ne’e halo tinan-tinan atu Governu bele foti osan husi Fundu Minarai hodi bele selu saláriu no servisus, sosa sasán no investe iha edukasaun, saúde, agrikultura, infra-estrutura no área sira seluk atu haburas ita-nia rain no fó benefísiu ba Povu tomak.
Maibé Parlamentu Nasional la aprova lei importante ida ne’e. Tamba ne’e, ita laiha Orsamentu Jeral Estadu. Ita laiha osan atu hala’o dezenvolvimentu iha tinan 2020. Maibé, ita sei uza Orsamentu Duodésimu, iha tinan 2020 nia laran, atu selu despezas korrentes, hanesan saláriu, pensaun, bolsa da mãe no seluk tan, enkuantu Orsamentu Jeral Estadu tuir mai la hetan aprovasaun husi Parlamentu Nasional.
Situasaun ida ne’e ezije atu tuur hamutuk no hanoin ho ulun malirin. Ita prezisa tuur hamutuk atu buka dalan. Situasaun ida ne’e ezije vontade polítika, laran nakloke ba malu, liuliu husi líder polítiku sira husi partidu ualo ne’ebé tuur iha Parlamentu Nasionál.
Konstituisaun Repúblika, liuhusi númeru 1, artigu 74, fó kbiit ba Prezidente Repúblika atu kaer metin unidade Estadu nian no funsionamentu normal instituisaun demokrátika Estadu nian, hanesan Parlamentu Nasional no Governu.
Prezidente Repúblika sei konvida uluk líder partidu polítiku ho ida-idak nia bankada parlamentar, atu rona ida-idak ninia hanoin no proposta-solusaun kona-ba situasaun polítiku-konstitusionál ita hasoru ohinloron.
Prezidente Repúblika sei rona mós juristas, konfisoins relijiozas no FONGTIL.
Hafoin ronda ida ne’e, Prezidente Repúblika sei konvida fila fali líderes husi partidu polítiku sira ho asentu iha Parlamentu Nasional.
Sei rona mós eis-titulares no entidade sira seluk ne’ebé sei hato’o konvite ba.
Ikusliu Prezidente Repúblika sei halibur mós ho nia órgaun konsulta ida, Konsellu Estadu. Órgaun ida ne’e halibur eis-Prezidente Repúblika sira, Prezidente Parlamentu Nasional, Primeiru-Ministru atual, membru lima ne’ebé Prezidente Repúblika hili rasik no membru nain lima hili husi Parlamentu Nasional.
Iha ronda diálogu ida ne’e, Prezidente Repúblika sei rona, fó hanoin no husu líder polítiku sira fó hanoin ba malu ho laran nakloke no hetan dalan polítiku di’akliu ba situasaun ohinloron.
Prezidente Repúblika fiar ho laran tomak katak ita sei hetan solusaun ba situasaun foun ida ne’e.
Prezidente Repúblika fiar katak ita sei hetan solusaun tanba ita hotu iha domin ba Povu no Estadu Timor-Leste. (cao)
820 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :