ADVERTISEMENT

Horta Konsidera Programa Rekoperasaun Ekonomia iha Timor Sabraut no husu Governu Lalika Lakon Tempu ba Dubai

Timor Post - Ekonomia
  • Share
José Manuel Ramos Horta

Timor Post (26/03/2021)—Líder Nasionál nu’udar mós Eis Prezidente Repúblika José Manuel Ramos Horta hatete, intensaun governu nian iha programa rekoperasaun ekonomia bele di’ak karik maibé nia akompaña la’o sabraut.

“Ha’u haree ke sabraut uitoan. Intensaun di’ak karik. Purizemplu ha’u ko’alia, sesta bázika ida, maibé mós ha’u la kompriende tanba-sa maka Banku Sentral la ko’alia ho banku sira iha ne’e ho governu nia intervensaun para labele kontinua halo kobransa ba jurus,” Horta subliña iha Grande Entrevista iha GMNtv, Kinta (25/03/2021).

Horta dehan, impaktu COVID ba ekonomia iha mundu klena tebes. Iha nasaun barak mak sofre, balun sorte sei iha osan hodi halo fali rekoperasaun ekonomia. Horta dehan, Timor Leste sorte iha hela osan husi fundu petrolíferu to’o agora iha bilaun $18 liu ne’e hanesan kilat ida hodi salva ekonomia rai laran, maibé iha luta kontra COVID-19 makse governu halo duni servisu maibé la ho kuidadu maka sei gasta osan saugati de’it.

Horta dehan, banku maka instrumentu finanseiru ba dezenvolvimentu ekonómiku rai ida nian. Maibé nia dehan, sé banku ida kobra pursentu 14 mezmu iha tempu normal mós oho tiha ona setór privadu. Tanba nia dehan, la fiar iha kompañia ida bele selu fali pursentu 40 bainhira laiha lukru.

Ho preokupasaun ida ne’e, Horta dehan, pior liu maka iha situasaun agora moras COVID ne’e difisil tebes ba kompañia sira ke eis Primeiru Ministru ne’e subliña, devia banku sentral ho governu halo diálogu no kopera ho banku sira ne’ebé halo operasaun iha rai laran atu konjela kobransa jurus.

Nia fó ezemplu sé kompañia ida empresta osan maka labele selu tanba situasaun difisil tebes ho justifikasaun sira hotu governu buka atu fó apoiu ba banku atu labele ezije jurus ba kompañia ne’e.

Nia hatutan, governu mós presiza fó apoiu maka’as ba kompañia ka koperativa sira ne’ebé eziste ona iha agrikultura, indústria sira no ótel. “Ne’e maka ha’u seidauk haree,” Horta preokupa.

Horta mós hato’o nia preokupasaun kona-ba eletrisidade iha Timor karun liu iha mundu. Ne’e tuir nia fó impaktu tebes ba atividade investimentu sira iha rai laran.

Horta prefere governu uza polítika ida ba kompañia ka investór ne’ebé fó kampu servisu ba ema atus, governu buka atu subsidia eletrisidade. Nia dehan, ho meius hirak ne’e maka bele halo kman setór privadu sira tantu nasional no internasional.

“Ba governu importante maka kriasaun de impregu la’ós impostu,” Horta salienta.

Kona-ba programa sesta bázika, Horta dehan, nia akompañia di’ak tebes programa ne’e ema barak mak la kontente. Tuir nia, devia programa ne’e fó de’it insentivu  ba kada ema $25 ba fulan ida no husik ba ema ida-idak maka jere. Katak, ba fulan rua ne’e iha família ida bele simu to’o dolar atus lima.

Horta dehan, loloos governu mós tenke ko’alia ho kompañia sira atu hatún sasan folin tuir folin normal ne’ebé sira hola husi produtór ka produtu sira husi rai liur.

Nia hatutan, ho osan ka liu husi billete fó liberdade ba ema atu ba hola sasan saida mak sira hakarak importante ba duni nesesidade báziku i la prejudika kestaun lojistika.

Horta la fi’ar katak programa sesta bázika ajuda rekopera ekonomia iha rai laran maske governu iha intensaun di’ak karik.

Tanba ne’e Horta husu ba governu atu haree kestaun ne’e ho didi’ak fali atu ba oin labele gasta de’it osan boot maibé laiha impaktu di’ak ba povu no nasaun.

“Osan ne’e hanesan ita fakar tia de’it,” Horta hatete.

Horta mós ko’alia kona-ba kompañia barak ne’ebé taka durante COVID iha Timor Leste. Nia dehan, iha duni kompañia balun ne’ebé maske iha lisensa maibé laiha atividade. Maibé ba sira ne’ebé sofre duni tanba situasaun ida ne’e presiza duni governu nia atensaun.

Horta dehan, impkatu seluk mós nia haree husi parte sira halo promosaun ba investimentu iha rai laran liuliu trade invest kuaze halo presegisaun ba investor estranjeiru sira iha rai laran. Iha kompañia estranjeiru balun ne’ebé durante iha Timor selu ona impostu milaun $40 ba estadu hetan tan keixa kontra kompañia ne’e tenke ba hatan iha tribunál.

“Timor laiha klima ba investimentu estranjeiru. Governu lalika lakon tempu, purizemplu ba Dubai,” nia dehan aleinde lakon tempu i lakon mós osan. Saida mak governu tenke halo maka halo diálogu ho kompañia nasionál no internasional sira atu hateke ba kotuk buat ne’ebé ladiak hodi la’o ba oin ho di’ak liu.

Horta mós dehan, loloos kompania estranjeiru sira iha Timor bele hola parte mós halo promosaun ba investimentu ka oportunidade ba investimentu sira iha rai laran, maibé nia dehan, problema iha rai laran maka la fó garantia duni. Burokrasia oioin, mudansa governu mudansa mós ba sistema sira tuir membru governu ida-idak nia hakarak ne’e la fó garantia tebes ba investidor estranjeiru sira.

Maske nune’e, Horta subliña, Timor Leste tenke rekoñese komunidade internasionál nia tulun durante ne’e iha luta hasoru COVID-19 iha rai laran.

“Komunidade internasionál nia tulun, dezde Nova Zelándia to’o Austrália, Uniaun Eropeia, Estadus Unidus Amérika, Portugal, Kuba, Japaun, Korea do Sul, laiha rai ida ke la ajuda ita, balun ituan balun boot. Até fundasaun Alibaba haruka ajuda mai ho aviaun espesiál ida,” Horta hatete. (cao)

 592 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Horta Konsidera Programa Rekoperasaun Ekonomia …” A few seconds ago

Lee Mós :
Preokupasaun Ba Foos  

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No