DILI (timorpost.com)— Governu Timor-Leste liuhusi Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) hamutuk ho Ministériu Defeza (MD) no Governu Repúblika Indonézia (RI), organiza Forum Rejionál ASEAN kona-ba Diálogu Ofisiais Defeza (sigla inglés ARF-DOD) no Forum Rejionál ASEAN Reuniaun Intersesaun Grupu Apoiu Forum Rejionál ASEAN nian ba Medida Hametin Konfiansa no Diplomasia Preventiva (sigla inglés–ARF ISG on CBMs and PD).
Diretór Jerál Polítika Defeza Kooperasaun Internasionál Ministériu Defeza, Nuno Carvalho dos Santos, hatete, objetivu hosi forum ida ne’e atu haree ba propriedade pás iha rai laran no problema atuál ne’ebé akontese iha rejiaun ASEAN nian liuliu haree kona-ba problema atuál sira ne’ebé agora iha, hanesan mudansa klimátika iha mundu liuliu iha rejiaun ida ne’e.
Objetivu seluk hosi reuniaun ne’e atu haree mós kona-ba COVID-19, depois COVID saida mak ASEAN atu haree ba futuru.
Nia dehan, iha pillar tolu maka sai kritériu ba Timor Leste hodi tama ba iha ASEAN, hanesan pillar ekonomia, seguransa no polítika kultura sosiál. Hosi pillar hirak ne’e, kona-ba pillar seguransa nian Timor Leste iha ona preparasaun másimu hodi adere ba The Association of Southeast Asian Nations (ASEAN).
“Iha pillar seguransa ne’e ita iha preparasaun, ita halo avaliasaun no halo diskusaun ativu los iha diskusaun sira ne’e, para depois bele haree ba preparasaun sira di’ak liu tan, laiha razaun ita atu hatete laiha preparasaun atu tama ASEAN”, nia dehan iha Salaun Otél Novu Turizmu, Lesidere, Tersa (30/05).
Nia hatete, preparasaun masimu setór seguransa nian ida maka bele haree liu hosi agora daudaun Timor Leste no Indonezia konsege realiza forum ida ne’e la’o ho diak no membru sira ne’ebé mai partisipa mós apresia ho eventu ida ne’e.
“Tinan-tinan kuandu halo iha nasaun seluk, membru 10 resin mak mai partisipa, maibé mai iha timor membru 20 resin mak partisipa. Ne’e hatudu katak iha propriedade ita iha dame, ita nia nasaun laiha problema ho kestaun seguransa, tanba ne’e ha’u katak kona seguransa ita laiha problema”, nia dehan.
Tanba ne’e nia dehan, ba setór seguransa nian nia garantia ona katak Timor Leste preparadu ona atu tama ba ASEAN.
Durante reuniaun loron rua hahú hosi loron 30 to 31 Maiu 2023, iha Díli, ofisiais hosi país partisipante sira iha ARF sei diskute asuntu oin-oin kona-ba seguransa rejionál no planu sira atu hasa’e no hametin seguransa no estabilidade rejionál liu hosi Reuniaun Inter-sesaun Grupu Apoiu Forum Rejionál ASEAN nian ba Medida Hametin Konfiansa no Diplomasia Preventiva, inklui mós enkoraja diskusaun hirak ne’ebé nakloke no promove kolaborasaun iha área hirak ne’ebé relasiona ho asuntu defeza nian.
Liuhosi tema “Paz, Prosperidade no Seguransa”, partisipante-sira ARF-DOD sei fahe sira-nia hanoin no esperensia hotu kona-ba asuntu-sira ne’ebé relasiona ho ekonomia azúl, akesimentu globál no pós pandemia Covid-19.
Estadu partisipante-sira sei troka hanoin kona-ba oinsá setór Defeza bele apoia ekonomia azúl no alkansa pás no prosperidade ida ne’ebé sustentável, dezafiu seguransa sira ne’ebé mosu.
Tanba rezultadu hosi impaktu akesimentu globál, esforsu sira hotu atu esplora área kooperasaun hirak ne’ebé boot liután atubele hasa’e reziliensia rejiaun nian iha pós pandemia Covid-19.
Partisipante-sira hosi ARF ISG on CBMs and PD mós sei diskute kona-ba dezenvolvimentu seguransa rejionál, relatóriu kona-ba rezultadu sira hotu hosi servisu ARF ISGs no atividade sira seluk, inklui mós planu-sira hotu ba sesaun tinan tuirmai, 2023–2024.
Fórum Rejionál ASEAN harii iha tinan 1994 no sai nu’udar fórum diálogu no konsulta entre país partisipante-sira kona-ba asuntu hirak ne’ebé relasiona ho polítika no seguransa iha rejiaun.
Forum ne’e harii ho objetivu ida atu minimiza ameasa sira ba estabilidade no seguransa rejionál. Forum ne’e kompostu hosi membru hamutuk 27 mak hanesan Brunei Darussalam, Cambodia, Indonézia, Laos, Malázia, Myanmar, Filipina, Singapura, Tailándia, Vietnam, Austrália.
Kanadá, Xina, Uniaun Europeia, Índia, Japaun, Nova Zelándia, Repúblika Korea, Rúsia, Estadu Unidus Amérika, Timor-Leste, Papua Nova Guiney, Bangladesh, Repúblika Populár Demokrátika Korea, Mongólia, Pakistaun no Sri Lanka, no mós Sekretariadu ASEAN.
Timor-Leste sai nu’udar membru Fórum Rejionál ASEAN iha tinan 2005 no Timor-Leste foin prezide reuniaun DOD no ISG ne’e ba dala-uluk.
Entretantu delegasaun 80 resin hosi nasaun partisipante ARF 20, Sekretariadu ASEAN no Uniaun Europeia mak partisipa iha reuniaun loron rua ne’e.
1,617 total views, 3 views today






