ADVERTISEMENT

Uniaun Eropeia Lansa Komunikadu Kona-ba Signifikadu husi Desizaun Reinu Unidu ba Sira no Parseiru

Timor Post - Internasional
  • Share

DILI—Uniaun Eropeia (UE) liuhusi nia ofisiál média iha Dili, Segunda (03/02/2020), lansa komunikadu ba imprensa sira iha mundu kona-ba signifikadu husi Brexit ka desizaun Reinu Unidu (RU) nian ba sira no parseiru sira ne’ebé hala’o ona kooperasaun bainhira nasaun ne’e sei hamutuk iha UE.

Iha loron 31 Janeiru 2020, Reinu Unido offisialmente sai husi Uniaun Europeia.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Nune’e, iha komunikadu ne’e sita deklasaun altu husi Representante Vise-Presidente União Europeia, Josep Borrell ho Xefe Ekipa Servisu ba Relasaun ho Reinu Unido UKTF, Michel Barnier.

“Ami lakon membru família ida. Ida ne’e momentu triste, mai ami,  nu’udar sidadaun Europeia- no mós,  ba sidadaun Británko barak. Maske nune’e, ami respeita nafatin desizaun soberania husi votante 52% Britániko, no agora ami hein atu hahu kapítulu foun iha ami nia relasaun,” subliña iha komunikadu ne’ebé Timor Post asesu husi ofisiál mídia EU nian iha Dili.

Komunikadu ne’e haktuir, emosaun parte ida, no bele dehan katak loron 1 fulan Fevereiru sei sai loron istórika, maibe mós la dramátika. Ida ne’e parte boot  Akordu Dada’an ne’ebé UE negosia ho RU, ne’ebé permite  no asegura’ Brexit ho ordenando’. Ida ne’ebé –  pelumenus minimiza perturbasaun ba sira nia sidadaun, empresa sira, administrasaun públika – no mós sira nia parseiru internasionál sira.

Iha akordu ida ne’e, UE no RU kokorda ho períodu tranzisaun ida, to’o 2020 nia rohan, iha tempu ne’ebé RU sei kontinua partisipa iha EU nia Uniaun Aduaneira no Markadu Úniku, no aplika lejislasaun UE, maske lahalo ona parte nuda  Membru-Estadu ida. Nune’e mós, iha període ida ne’e, RU sei kontinua haktuir akordu internasionais sira UE nian, hanesan ami halo klaro iha nota verbal ba ami-nia parseiro internasionais sira.

Lee Mós :
PR Horta Simu Karta Kredensiál Husi Embaixadór Foun Japaun ba Timor-Leste

Nune’e, ho periode tranzisaun nebe’è en vigor, iha grau serteza ba  kontinuidade. Hare’e ba magnitude servisu, ida ne’e lafasil.  Iha momento nebe’é RU husik União Europea, RU automatikamente, mekanikamente, legalmente husik mós akordu international atus ba atus ne’ebé konklui ho no ho União nia naran atu benefísia ba nia Menbru- Estado sira, ho tópiku lahanesan, hanesan  komérsio, aviasaun, pekuaria ka koperasaun nuklear sivil.

Agora presiza hari’i parseria foun entre UE no RU. Servisu ida ne’e sei hahu iha semana balun mai, hafoin UE27 aprova ona proposta mandato negosiasaun husi Komisaun Europea, estabelese ami-nia termu no ambisaun hodi alkansa parseria ne’ebé besik ho nasaun ne’ebé nafatin ami-nia aliado, ami-nia parseiro no ami -nia belun.

UE no RU kesi metin ho istoria, ho jeografia, kultura, valór no prinsípio no ho fiar metin iha multilateralismo bazea ba regra. Ami-nia parseria iha futuru sei refleta ligasaun sira ne’e no fiar ne’ebé hanesan. Ami hakarak relasaun ne’ebe loas deit komérsiu no kontinua servisu hamutuk iha area siguransa no defeza, area ne’ebé RU iha esperiensia no soin ne’ebe di’ak-liu utiliza nudár parte husi esforsu komun.  Iha mundo ne’ebe nakonu ho dezafia boot no mudansa, turbulénsia no tranzísaun, ita presiza konsulta malu no servisu hamutuk, bilateralmente no iha fórum regionál no globál, hanesan Nasaun Unidas, Organizasaun Mundial ba Komérsio, NATO ka G20.

Lee Mós :
Televizaun ABC Hakarak Apóiu Média Iha Timor-Leste

Karik ne’e hanesan cliché maibe realidade bazika mak katak dezafiu glabál ohin loron – husi mudansa klimátika, cibercrime, terrorismo ka desigualdade –ezize resposta kolektiva. Se karik RU bele servisu besik-liu hamutuk ho UE no hamutuk ho parseiro sira iha mundo, ita-nia oportunidade atu enfrenta dezafiu sira ho efetividade.

Sentro ba UE nia Projeito  mak ideéa katak ita forsa kuando hamutuk; katak tau hamutuk rekursu no insiativo mak dalan diak liu atu atinji objetivo komun.  Brexit sei la muda ida ne’e, no ita sei hamutuk kontinua projeito ida ne’e ba oin nu’udar 27.

Hamutuk, Membru Estado 27 sei kontinua forma merkadu Úniko ba sidadaun tokon 450 no empreza liu tokon 20.

Hamutuk, ami sai nafatin bloku komérsio boot-liu iha mundo.

Hamutuk, iha 27, ami sai nafatin  mundo nia doadór ba apoio dezenvolvimento ne’ebé boot liu.

Ami-nia parseiro bele seguru katak ami sei nafatin tuir ami-nia ambisaun, ami-nia ajenda ne’ebé hateke liur- mesmo iha komérsio no insvestimento, iha asaun klimátika no digital, ba konektividade, ba siguransa no kontra- terorismo, ba Direitos Umanos no demokrasia, ka ba defeza no politíka externa.

Ami sei kontinua valoriza ami-nia kompromisu. Ami sei kontinua atu kumpri ami-nia akordu ne’ebé liga ami ho parseiro internasionais sira no ami sei kontinua dezenvolve enkuandramento kóperasaun multilaterál iha mundo.

União Europeia sei kontinua sai parseiro ne’ebé imi bele tau fiar. Metin nafatin multilateralismo bazea ba regra, servisu ho ami-nia perseiro atu halo mundo seguru no justo.

Lee Mós :
TL Simu Tan Vasina AZ Doze 168.000 Hosi Japaun

Entretantu lantes ne’e, liu husi komunikadu ba imprensa ne’ebé Timor Posst asesu husi Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) Timor Leste hatete, situasaun ne’e laiha efeitu negativu imediatu  ba timoroan hirak ne’ebé uza pasaporter Portugués tanba sei iha  periodu tranzisaun  ba prosesu ne’e, hahú husi loron 1 fulan Fevereiru tinan 2020 to’o loron 21 fulan Dezembru tinan 2020.

Komunikadu ne’e hatutan, lejislasaun sira hotu husi Uniaun Europeia inklui lei imigrasaun nian sei aplikavel iha Reinu Unidu durante periudu tranzisaun.

Tanba ne’e, MNEK husu ba públiku liu-liu ba komunidade timor-oan hotu ne’ebé iha Reinu Unidu, atu mantein kalma no hala’o aktividade ho normal hodi hein rezultadu husi negosiasaun foun kona-ba lei imigrasaun ReinuUnidu nian iha fim do ano.

Entretantu timoroan ho naran Cesaltino Guterres ne’ebé hala’o servisu iha  Irlanda Norte hatete, sira mantein kalmo hela tanba sira rasik hetan ona sirkulasaun kona-ba garantia sira kona-ba sira nia estatutu iha RU.

“Governo brexit lansa ona sirkulasaun hodi garantia trabalhador nia stay iha United Kindom, Kona kurs ha’u sente okaziaun pounds sae fila fali ona 1.30 bazea ba Rates browsing Vantage sempre iha ba imigrante tanba lei garantia,” Cesaltino ba Timor Post, iha loron Kinta (30/01/2020) via chating rede sosiál  Facebook.

Timoroan ne’ebé servisu iha Irlanda no Inglaterra kuaze rihun lima. (cao)

 

 648 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Uniaun Eropeia Lansa Komunikadu Kona-ba Signifi…” A few seconds ago

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No