ADVERTISEMENT

Besik Ona Eleisaun Parlamentar 2023, Partidu Polítiku Sira Komesa Halo Negósiu Politik

Timor Post - Opiniaun · Polítika
  • Share
Hakerek nain: Vales de Jesus Pereira

Introdusaun

Artigu badak ne’e, hakerek na’in hakarak espresa sentimentu umanu, hanesan sidadaun no Joven ida pertensi ba rai ida ne’e. Ho motivu atu fahe hanoin ne’e iha públiku relasiona ho Festa eleisaun parlamentarne’ebé sei akontese iha tinan oin 2023. Artigu ne’e mai ho Karater Reflesaun,ba situasaun Timor nian. La subliña ideia siéntifiku ruma, nem sita sientista ida. Objetivu husi hanoin ne’e hakarak fanun ita hotu nia atensaun hodi partisipa iha festa eleisaun Parlamentar ne’ebé sei hala’o iha tinan 2023. Artigu ne’e reprezenta identidade pesoal.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Timor Leste iha nia história forte ba Eleisaun Prezidensial no Parlamentar. Eleisaun Prezidensial tantu Parlamentar sai hanesan Festa Demokrátika ida ba sidadaun Timor-Leste hodi bele ejerse ita nia liberdade ne’ebé justu tuir konsiénsia sidadaun ida-idak. Alende ne’e mos atu formaliza ho ita liberdade liu husi eleisaun nune’e to’o agora ita hotu-hotu liberdade ba buat hotu-hotu. Sidadaun ida-idak iha nia Direito no dever polítiku atu bele fó nia votu iha liberdade nia laran, hodi hatudu ita nia sentidu de pertensa ne’ebé aas no digno ba nasaun Timor-Leste.

Ita hatene katak, iha País ida ne’ebé adota Sistema Demokrátiku Eleisaun nu’udar meiu úniku no principal tebes ba sidadaun hotu-hotu hodi eleje titular orgaun iha Estadu ida nian. Povu Timor oan sira hotu, ita presiza ejerse ita nia direitu politku ho oklu/matan politiku nian, hanoin ne’ebe matenek / hanoin badaen, nune’e mos hili ho fuan ba ida ne’ebe merese lori ita nia moris, ita nia liberdade no lori ita nia direitu ba dezemvolvimentu nasaun ida ne’e nian.

Observasaun jeral ba Eleisaun Prezidensial

Iha fulan marsu, Tinan ida ne’e, Timor Leste hasoru tiha ona festa demokrasia boot ida. Festa ne’e mak, eleisaun Prezidensial.Pessoalmente tuir observasaun, rejista  ba movimento no partisipasaun eleitor sira iha Eleisaun Prezidensial 2022 ba primeira ronda ate segunda ronda, la’o iha paz no estabilidade tuir prosesu nebe iha.Tantu iha Dili mos iha  Municipiu to’o Postu sira hotu.

Nune’e husi observasaun nebe ha’u nota, maka durante movimentu Kampaña no iha prosesu Eleisaun aliás realiza votasaun sira, jeralmente la’o ho susesu signifika la iha insidente boot ka polémika boot entre povo ho povo ka autridade polítiku, lider partidu sira ne’ebé iha. Sobretudo, atu dehan, País Timor-Leste,daudaun ne’e sidadaun hotu konsege hatudu ona nia prudente/matenek no maturidade moral iha sidadaun sira nia partisipasaun iha fatin eleisaun ida-idak.

Tan ne’e ha’u bele dehan, iha prosesu tomak eleisaun nian, buat hotu la’o di’ak tebes. Iha ne’ebé sidadaun sira hahu servisu hamutuk, husi povu to’o Nai ulun sira. Ikus mai, rezultadu husi eleisaun ne’ebé iha, lori satisfasaun mai ita hotu. Signifika Eleisaun ne’e la’o tuir lei sira no Justisa nasaun nian.  Imi hotu hatene, tempu besik ona, Lakleur tan ita hotu ne’ebe iha ona direitu ba vota, ita sei hasoru tan festa ida, maka festa eleisaun Parlamentar nian iha tinan oin 2023.

Lee Mós :
Naimori Haraik-an No Husu Deskulpa Ba Xanana Ho Horta

Atensaun ho intensaun  politika eleisaun nian

Wainhira ita koalia kona ba Eleisaun, iha nasaun hotu hotu, ita nia hanoin uluk liu  dada ita ba hanoin liafuan Vota ( Votasaun). Vota hanesan asaun kontribuisaun de direitu demokratiku ida ba ita nia nasaun. Maibé molok atu vota, ita ida-idak iha ona direitu atu hola parte iha Partidu politiku ida. Eleisaun iha, tanba, iha politika partidaria oi-oin. Ezistensia de partidu obriga no ejiji nasaun ida atu halo eleisaun.

Eleisaun hanesan mos asuntu kompetetiva ida ba politika nain sira partidu nian, kompete atu manan (Vencer), manan atu ukun, ukun ho Justisa no ukun atu Hadomi.  Hadomi atu lori Paíz ida ne’e ba futuru ida ke di’ak no iha dezemvolvimentu ne’ebe efisiensia no akurasia. La’os Ukun ho odiu, ukun ho injustisa, la’os ukun atu hamenus no halakon, hanehan no hamout poder povu kbiit laek nian. Ukun atu foti no tane povu kbiit laek sira nia moris. Tantu kultura, politika, edukasaun no ekonomia.

Halo kompetisaun politika ne’ebé aberta ba povu hotu hotu, liu husi dalan politika kampanha. Kampanha sira iha fatin fatin sai hanesan asuntu dialogu politika nian ida entre lider partidu sira ho povu. Iha ne’ebé sai momentu forte atu hato’o Planu no ideolojia no prinsípiu moral, vizaun no misaun sira, tuir plano Partidu ida-idak nian.

Los duni, Povu sira hotu presiza no tenki tau atensaun ho intensaun politika eleisaun nian. Besik tama ona ba Eleisaun, Partidu politiku sira hahu halo planu. Ha’u bele dehan, Planu ba Negosiu Polítika. Hahu kria ideolojia polítika foun sira, prinsípiu no misaun no vizaun forte sira hodi tau nu’udar aliserse ba kompetisaun iha festa eleisaun nian. Atensaun Hili karik, hili partidu ne’ebe iha nia rekursu forti. Rekursu ne’ebé iha karater sosial no hatene tau aas poder povu no nasaun nian duke partidu nian.

Partidu sira Matenek halo Negόsiu Polítika

Periodu hirak ne’ebé liu ona, hatudu barak ona kona ba hahalok negόsiu ba politika votus nian. Povu barak reklama tuir realidade ne’ebe iha nune’e. Wainhira seidauk iha eleisaun ema boot sira ne’e labesik ita ki’ik sira. Sa’e kareta vidru metan, takametin anin latama, ase fo malirin halo matan dukur no la hare hetan povu kiik no ki’ak sira iha dalan ninin. La’o hasoru iha dalan mos matan la hateke hetan ita ki’ik. Koalia iha públiku maka ho lian maka’as deit.

Lee Mós :
VISE-PPN HAKARAK HALO KOAKSAUN KA ATENTADU BA PPN

Imi haree didiak, Tempu eleisaun to’o mai, komesa halo negόsiu polítik ba ema nia fuan, sei dook deit, kareta vidru hatun ona. Komesa fahe ona osan no sasan oitoan-oitoan ba povu sira. Komesa koalia ho liafuan mamar ona iha públiku. Buka halo buat ida ke extraordinaria husi nia realidade natureza polítika nian, hodi habosok povu atu hili nia. Povu sira tenki matenek, fo simu, hili karik haree nia ne’ebé merese ba nasaun ida ne’e.

Hirak ne’e hahalok prátika negόsiu polítika partidu nian, ne’ebé dalabarak halo ema lakon konsiénsia hodi hatuur sala nia direitu demokrátiku ba nasaun ida ne’e. No hahalok ne’e polítika samea ne’ebé natureza matenek tanba la’o uza ulun maibé bele han fali ita. Ita povu sira tenki tau atensaun ho ita nia direitu rasik. Ita labele halo negόsiu ho ita nia Direitu.

Seluk husi poíitika negόsiu votus nian, bele akontese iha momentu kampaña. Polítika kampaña nian dalabarak ona hatudu. Nain ba partidu sira koalia barak, nakonu ho promesa polítika, organizada tebes iha prinsipiu moral sira hodi tane aas dignidade povu nian maibé dalabarak iha realidade, la akontese buat ne’ebé sira koalia iha momentu kampaña. Lakon komitmentu politíka, no la konsistensia ba planu partidu nian, signifika partidu sira halo negόsiu deit hodi atrai povu atu hili nia partidu.

Kreativu halo Planu bosok iha asaun

Iha prosesu tomak eleisaun nian, iha momentu kampaña koalia mesak furak, lider sira nia liafuan mesak inspirativa, motivada no edukativa no halo povu konsege konfia ate hili nia tanba mai ho prinsipiu ne’ebe adekua ho realidade moris povu nian. Maibé eleisaun liu tiha, manan tiha iha eleisaun, hetan fatin di’ak, tur kadera elit sira, haluhan tiha katak, ha’u halo promesa barak ne’ebé koalia sai hanesan matadalan ida ne’ebé lori ha’u mai iha pozisaun hanesan ne’e. Hahalok hanesan ne’e, hahalok iresponsabilidade polítika no fraku iha kapasidade oinsa atu kapasita aan tuir planu ne’ebé iha. Ne’e mak ita hanaran Negόsiu polítika hetan votus.

Molok tun ba baze halo kampaña trasa planu oi-oin, hamosu ideolojia barak, kria programa mos barak, hodi hakerek hanesan misaun prinsipal ne’ebé partidu iha no tau hanesan asuntu prioridade no primordial hodi koalia iha públiku. Maibe hafoin liu tiha mos, la resolve hotu. Promete ba povu, programa iha fatin ida ne’e sei iha ‘Be moos, sei hadi’a estrada, sei dada ahi, no seluk seluk tan. Hotu tiha eleisaun, ema dehan, HELENA ( Hela Naran Deit). Situasaun hanesan ne’e mosu bebeik. Atensaun!

Lee Mós :
Alkatiri La Promesa Ró Haksolok Mai Timor

Elit politiku sira sei hakilar iha públiku katak, sei halo ida ne’e ida ne’ebá, maibe hirak ne’e horik iha liafuan deit. Tanba ne’e, ita nia politiku na’in sira barak liu, koalia maibé la halo. Promete maibé la realiza. Tanba ne’e ha’u repete, partidu ne’ebé forma nia aan ho karater inconsistensia no incomitmentu nia halo negόsiu ba polítika hodi hetan votus deit.

O que dizer é fazer / Halo buat ne’ebéita Koalia.

Esforsu sai lideransa ne’ebé tau respeita no responsabilidade moral ba nia politika públika. Presiza atu lideransa forma nia aan ho prinsípiu moral sira ne’ebé ta’u prioridade ba saida mak koalia iha públika iha ne’ebé povu rihun ba rihun rona, hanesan asuntu importante no konfiavel lori povu ba moris di’ak. Boot sira, tenki  senti aan halo sala (merasa bersalah), wainhira la halo ka realiza buat ne’ebé sai rasik husi ita nia ibun. Ami povu iha esperansa no konfiansa firme ba polítika na’in sira nia polítika ne’ebe di’ak no bele ajuda ami povu nia moris ba dezemvolvintu nasaun nian. Ha’u tenki senti moe (merasa malu), wainhira ha’u koalia maibé la halo, la realiza buat ne’ebé ha’u koalia ona.

Hanesan lideransa tenki iha auto-étiku no auto-dominu ba polítika integrada partida nian. Labele halakon sentidu étiku no domina aan hodi implementa povu nia poder tuir dalan lialoos no Justu. Sai lider di’ak mak ema ne’ebé justu, no sai ema justu mak lider ne’ebé di’ak. ( O bom Lider éjusto, o homen justo é bom ).

Konkluzaun

“Enquanto partidos políticos falaram mais alto do que as pessoa, a política não servirá de nada para o povo”.Tanba ne’e Partidu polítiku nia emar sira bele iha Prinsípiu polítiku barak maibé partidu nia prinsípiu rasik la iha, hanesan deit. Ema sei uza deit partidu polítika hodi atinji nia ambisaun ba poder atu ukun. Ukun tiha sei la hateke hetan povu sira nia realidade moris. Partidu politika sira tenki iha prinsipiu hodi hamoris planu sira iha povu nia moris ho profisionalidade no imparsialidade, Transparansia , neutralidade no apostasia.

 17,363 total views,  21 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Besik Ona Eleisaun Parlamentar 2023, Partidu Po…” A few seconds ago

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No