ADVERTISEMENT

Hare Hikas “Patriotismo Constitucional: Jürgen Habermas dehan Verfassungspatriotismus” – ho Docente Aniceto Guro-Berteni Neves nia Óculo (Parte 1)

Timor Post - Opiniaun
  • Share

Hakerek Na’in: Martinho Gusmão

(Dosente Filozofia Polítika)

Haksolok tebes hatene husi Aniceto Guro-Berteni Neves (tuir mai AGB), hau nia belun docente, pesquisador Xavier do Amaral nia biografia wainhira nia halo “critical reading” ba hau nia artigo ho titulo Patriotismo Constitucional (I-II) Jürgen Habermas dehan Verfassungspatriotismus *) KHUNTO mak “Susu ita rai bokur// ita isin bokur eei// Bere Mau Bere eei, no nudar “traballador faculdade siensia sosial UNTL”, nia produz ka fabrica “analytical writing”.

Furak tebes sai “belun-diak” tan ita confronta malu iha área docência – hanesan Aristóteles dehan, “amicus Plato magis amica veritas” – katak, habelun ho Plato maibe liu-liu iha Lia-Los (Cf., Martinho G. da Silva Gusmão, Hans Georg Gadamer: Penggagas Filsafat Hermeneutik Modern yang Mengagungkan Tradisi, Kanisius: Yogyakarta, 2013: 37). Plato ho Aristoteles estuda iha Akademia Socrates nian. Ho liafuan famoso, Socrates ko’alia bebeik konaba “docta ignorantia”: hau hatene lolos katak hau la hatene buat ida. Husi ne’e mosu amizade (“philos”) hodi buka hamutuk “Logos” (lia-los), laos hanesan ami Makasae nia “Logo” (bosok). To’o ponto ida, sira nia amizade ne’e halo sira sai “pastori di popoli” – bibi atan povo nian (Cf., Etica Nicomachea VIII, 13, 1161a14).

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


AGB temi Dr. Rui Araújo nia naran, halo hau hanoin hetan artigo ho liafuan “ignorância atrevida” (2005) nebe nia hakerek. Iha tempo neba, hau questiona foinsae barak mak ba Cuba atu escola “doutor”. Hau hakfodak, oinsa mak sira nebe mai husi “ciência social” mos “lulus” hotu atu ba curso “kedokteran”. Ministro de Saúde, Dr. Rui Araújo hola liafuan “ignorância atrevida” (mais ou menos atu dehan “anda sebenarnya bodoh tapi sok pintar”). Maski nune’e, hau la hare katak Dr. Rui Araújo mos “Makiaveliku, immoral & laos Etiku” (kala liafuan ne’e nia fakar sai iha Fatuhada ba Fatuhada karik); basá ami hatan malu iha jornal, maibe iha moris loro-loron hau sempre hare nia nudar medico profissional, nune’e mos líder politico diak ida. Iha critica no debate nia laran, sura mak “good reason” hodi lori ema ba “rational choice”. Hau hanoin saida mak São Paulo dehan, “Tornei-me então vosso inimigo, ao dizer-vos a verdade?” – Apakah dengan mengatakan kebenaran kepadamu aku menjadi musuhmu? – (Galatas 4, 16). Ho lifuan badak, hau hanoin AGB hamosu liafuan murak no kmook – “belun diak” – justamente wainhira ita confronta malu iha critica no debate. Tuir hau nia hanoin, docente no académico sira nia moris fatin mak “[…] in accordance with reason’s eternal and immutable law. This tribunal is non other than the critique of reason itself: the critique of pure reason” (Cf., Immanuel Kant, Kritik de reinen Vernunft: A xii).

Hau hahu husi belun diak AGB, colega docente ciência social husi UNTL (hau alergi ho liafuan “traballador”, mas la iha sintoma CORVID19), nia liafuan katak hau nia artigo ne’e “Sita terminolojia no sientista oioin hodi halo konfuzaun leitor nia idea”. Hau koko hare “konfuzaun” iha nebe los! Hau hanoin, AGB rasik nia confusão mak representa duni leitor sira nia confusão. Maibe, confusão husi docente ida sai fali “bênção” ba docente seluk – katak, wainhira AGB hare hau nia confusão, nia rasik mak ajuda hau atu hau hare hikas hau nia confusão husi ninia oculo. Liu-liu belun diak ida ne’e husik hela lalenok tolu nebe importante tebes – “paradigma” ho “teoria” hodi loke “metodologia” ba hau. Infelizmente, AGB sita terminologia hirak ne’e maibe lekar tun sae iha nia artigo Hanoin-Lisuk ‘Amo e Dosente Filozofia Politika Martinho Gusmão nia artigu sobre Patriotismo Constitucional (Jürgen Habermas dehan Verfassungspatriotismus), I-II.

Hau hili fali terminologia 3 ne’e – paradigma, teoria, metodologia – hodi halo reconstrução ba hau nia argumento. Nune’e hau sei hakerek uluk konaba Paradigma Patriotismo Constitucional; tuir mai hau sei clarifica “teoria bara-barak” atu labele halo confusão; no ikus liu hau sei fo resposta tuir “metodologia” nebe hau intende.

PARADIGMA: PATRIOTISMO CONSTITUCIONAL (PC)

Wainhira Docente AGB ko’alia konaba “paradigma foun” nebe Habermas fo atu hakawe “liberalismo” no “republicanismo”, hau hanoin ida ne’e mak fokus. Maski colega docente ne’e rasik mos sita hela deit terminologia “liberalismo” no “republicanismo”, maibe lakohi explica. Ami na’in rua 11/ 12 hotu. Hau bele deit informa katak, conceito rua ne’e sai centro no capital ba debate entre John Rawls (representa liberalismo) no J. Habermas (republicanismo). Husi sira nain rua nia debate ne’e mak sociologia de direito no filosofia da justiça (Cf., J.H & JR, Débat sur la justice politique, Cerf: Paris, 1997) hetan articulação foun iha palco académico.

Atu labele hamsou confusão, hau dehan uluk lai katak PARADGIMA [hau foti husi Thomas Kuhn) hanesan (1) “constellation” nebe grupo ida comunga hanesan teoria sira, valores no técnica sira atu comunidade cientifica ida usa hodi hametin “matriz disciplinar”; hodi nune’e bele sai soluções concretas ba “puzzles” (ka, AGB temi “konfuzaun”, halo ulun bulak), hodi nune’e bele hadi’ak ninia “praxis”.

Hau nia colega AGB dehan los duni, katak PC ne’e paradigma foun. Los! Uluk nanain, liafuan “patriotismo constitucional” (Português) hau traduz husi Inglês “constitucional patriotism” (foti husi Habermas nia livro, Between Facts and Norms: Contribution to a Discourse Theory of Law and Democracy, 1998); ninia original iha Alemão mak liafuan “Verfassungspatriotismus” (hare iha Habermas nia livro original: Faktizität und Geltung. Beiträge zur Diskurstheorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaats, 1992). Liafuan 3 ne’e ninia sentido (Makasae dehan “gi magarti”) hanesan de’it.

Hau sente, “traballador” AGB ansi demais atu fo reacção nune’e la dun cuidado atu hare escada hodi tun-sae iha hau nia artigo laran. Hau hakerek serie I, II, III. AGB haksoit lalais kedas dehan “Ha’u nia Belun-diak uza konseitu sira demokrasia hodi esplika palavra nativu sira hosi Grande Lider Nicolao Lobato, Borja da Costa no Abilio Araujo nian hodi foritifika ninia kritika ba prosesu institusionaliza demokratizasaun iha Timor-Leste. Belun-diak lakoi ou ho intensional duni ‘hodi lassu leitor sira katak argumentu belun-diak ne’e mak validu, maibe lae, ‘kestionabel’ …”.

Hau hare, AGB nia falhanço mak wainhira nia hetan tiha “paradigma foun” iha PC, maibe rejeita ka desconfia fali “palavra nativu sira”, hodi koko atu patina iha “liberalismo” no “republicanismo” ninia estrada. Hau nia posição: hatene paradigma PC hodi koko atu interpreta ita nia CRDTL. Hau tenki dehan uluk lai, katak, hau la’os jurista ka constitucionalista. Hau amante filosofica (pecinta filsafat), no la soy atu ema hanaran “filosofo”! Nudar docente filosofia politica, hau hetan influencia boot tebes husi John Rawls no Jürgen Habermas. Husi sira nain rua nia hanoin, hau fila ba kotuk atu estuda loro-loron husi maestro boot sira iha filosofia politica hanesan Platão, Aristóteles, Cicero, São Agostinho, São Tomas de Aquino, Nicollo Machiavelli, Francesco Suarez, Thomas Hobbes, John Locke, Baruch Spinoza, Jean Jacques Roussou, Immanuel Kant, G.W.F. Hegel, Karl Marx (hakait ho Ernst Bloch; Georg Lucaks; António Gramsci; N. Lenin, Joseph Stalin, Mao Tse Tung), Alexis de Torqueville; iha mos filosofo seluk nebe hau loke hamutuk ho sira mak Martin Heidegger, Martin Buber, H.G. Gadamer to’o Norberto Bobbio; loke mos teólogo politico sira: Johannes Baptist Metz (católico, professor leigo) ho Jürgen Moltmann (protestante), nune’e mos Professor Doutor Karol Wojtyła (Papa João Paulo II) no Professor Doutor Joseph Ratzinger (Papa Bento XVI), Hans Urs von Batlhazar to’o teologia da libertação. Sira ne’e mak hau nia ai-han loro-loron nian.

Husi ne’e hau desenvolve “paradigma filosófica” atu hare deit ba PREÂMBULO (Makloken) iha CRDTL. AGB mak lakohi hare didiak, maibe hau hakerek duni katak, la hanesan ho jurista/ constitucionalista sira, filosofia politica hare liu-liu ba PREÂMBULO nebe ami hanaran “Espirit d’une nation” (Barron de Montesquieu) ka “geistlichen Hintergrund” (G.W.F. Hegel).  Jurista/ Constitucionalista sira hare “isin lolon”; Filosofo hare “aten-dolen”, hare “ninia klamar/ espirito”. Nune’e, atu hatene Nação Timor no Estado Timor-Leste ninia isin-klamar, loke “preâmbulo”.

Hau gosta rona no le saida mak Julio Crispim, Avelino Coelho ho Manuel Tilman hato’o iha publico. Hau mos gosta le Prof. Jorge Bacelar Gouveia no Prof. Pedro Bacelar Vasconcelos, inclui Dr. Claudio de Jesus Ximenes nia parecer sira. Hakarak ka lakohi, filosofia politica tenki hola sira nia matenek. Hanesan agora, hakarak ka lakohi, hau mos tenki le belun-diak AGB nia argumento. Filosofia politica labele lao ketak, maibe tenki hamutuk ho teoria de direito no teoria sosial (hau sei explica).

Hau hahu hatene “paradigma” PC husi belun brasileiro ida (agora professor iha Pontificia Universidade Católica, Rio de Janeiro), wainhira ami estuda hamutuk filosofia iha Universidade Gregoriana Roma (2001-2005). Nia hakerek tese doutorado konaba Habermas nia pensamento politico (nia ajuda hau prepara proposal konaba ética do discurso iha Habermas; ikus mai hau husik hela tan “error” ho hau nia orientador hodi muda fali ba Hans Georg Gadamer).

Saida mak hau hatene, PC ne’e mosu fou-foun husi politólogo Dorf Steinberg (1972) no seidauk tama iha Habermas nia “radar”. Iha tiha ona 1988 mak nia foti hikas PC ne’e hodi hakerek paper ida, “Popular Sovereignty as Procedure” atu tama iha Historikerstreit (debate husi historiador sira) nebe hahu 1972. Tuir Habermas nia hanoin, iha 1945, Alemanha halo “catastrófica social-política” (bencana social-politik) iha Europa tomak, liu husi diabolismo politico Adolf Hittler nia projecto “Shoah” ka “Holocausto” (pembantaian massal). Historiador sira iha Alemanha moe boot no foti oin la sae atu hakerek ho “tinta mean”. Sira hakarak halakon tiha “pagina mean” ne’e. Maibe, filosofo sira dehan lalika apaga historia “ran-mean” ne’e. Diak liu halo constituição ida nebe reconhece patriotismo ema hirak nebe sai mártir da pátria ka patriota sira nebe hadomi nia rain rasik no hamoris  democracia deliberativa (AGB temi “democracia processual” mos los). Ne’e atu hatudu katak, funu ema hotu funu … maibe labele funu hotu tiha hadau malu poder no halakon herói lolos ninia knar iha funu laran, ba foti fali “badiu” sira ninia knar.

AGB temi konaba postindustrial society; liafuan nebe Habermas usa hodi refere ba Daniel Bell husi Amerika. Buat nebe hau hatene katak PC ne’e Habermas hatur iha “postnational identity” nebe moris iha “postmetaphysical thinking” nia laran atu democracia deliberativa (ka “democracia processual”) matan moris no néon nain nafatin hare ba “the new conservatism” nebe mosu namanas los. Hau bele informa de’it katak Habermas hakerek livro sira hanesan The Postnational Constellation: Political Essays [2001]; Postmetaphysical Thinking: Philosophical Essays [1992]; no The New Conservatism: Cultural Criticism and the Historians’ Debate [1989]. Habermas recusa (menolak) paradigma pensamento husi postmodenrism (Jacque Derrida; François Lyotard) nian.

Husi livro hirak ne’e, hau justifica saida mak belun boot AGB nia liafuan katak “uza konseitu sira demokrasia hodi esplika palavra nativu sira hosi Grande Lider Nicolao Lobato, Borja da Costa no Abilio Araujo nian hodi foritifika ninia kritika ba prosesu institusionaliza demokratizasaun iha Timor-Leste”. Hau hakarak aumenta tan Sha’a Na Na, ho AGB nia favorit: Xavier do Amaral. Maibe, hau recusa liafuan be dehan “Belun-diak lakoi ou ho intensional duni ‘hodi lassu leitor sira katak argumentu belun-diak ne’e mak validu, maibe lae, ‘kestionabel’…”!

Lae! “[…] lassu leitor sira” mak lae duni! Maibe, hanesan Habermas dehan “validity claim” hakait ho “truth claim”, hakarak ka lakohi tenki submete ba “kestionabel” duni (diak liu mak “questionability”) – “questionabilidade”. Hau hein oituan, atu AGB hatur ninia questinabilidade. Maski, hau fera ulun maka’as atu hetan saida lerek mak “kestionabel” ka “lassu leitor” ne’e. Ba hau, quesionabilidade ne’e mak importante atu nune’e ita bele loke horizonte foun. Ema matenek la’os ida nebe fo resposta hotu, maibe iha nebe “kestionabel” mohu (Martinho G. da Silva Gusmão, 2013: 39-41).

Molok atu hatan ba AGB ninia questionabilidade, hau hakarak leitor sira le uluk lai “fundamento politico” iha PREÂMBULO iha ita nia Constituicao 2002, hakerek nune’e:

Plenamente conscientes da necessidade de erigir uma cultura democrática e institucional própria de um Estado de Direito onde o respeito pela Constituição, pelas leis e pelas instituições democraticamente eleitas sejam a sua base inquestionável; Interpretando o profundo sentimento, as aspirações e a fé em Deus do povo de Timor-Leste; Reafirmam solenemente a sua determinação em combater todas as formas de tirania, opressão, dominação e segregação social, cultural ou religiosa, defender a independência nacional, respeitar e garantir os direitos humanos e os direitos fundamentais do cidadão, assegurar o principio da separação de poderes na organização do Estado e estabelecer as regras essenciais da democracia pluralista, tendo em vista a construção de um países justo e próspero e o desenvolvimento de uma sociedade solidária e fraterna”.

Terminologia hirak nebe AGB hakarak tau ninia “kestionabel” labele ses husi ne’e. Hau hare katak, saida mak PREÂBULO hatur ne’e hakesi-metin los ho saida mak Habermas defini iha patriotismo constitucional. Iha hau artigo serie III, hau hakerek katak “Revolução Francês 1789, husik hela categoria politica sira “LIBERTÉ, ÉGALITÉ, FRATERNITÉ”. Husi ne’e, Habermas foti fali “FRATERNITÉ” hodi hakait ba Patriotismo Constitucional. Tuir ninia hanoin, ohin loron filosofia politica koko atu “links civil rights and participation with fraternity or solidarity” (hakait direito civil no participação iha fraternidade ka solidariedade). Iha globalização/ mundialização, politica nebe kmanek no murak mak “appeal for the promotion of fraternity”, wainhira rai ida-idak ko’alia konaba sira nia “national conscience”. Interesante tebes wainhira nia hato’o ideia katak, consciência nacional hakesi metin metin ho rai ida ninia historia rasik; halo sira nia “traditional ideia of ethnic belonging” nakloken liu tan, buras liu tan; historia ida nebe sei lori to’o ba “The revolutionary consciousness gave birth to a new mentality” nebe hatur iha “political practice, and a new notion of legitimacy”. Habermas dehan katak ema nebe la moris iha historia nia laran, la hatene “historical consciousness”, sira ne’e mak sei hafoer politica no Estado, halakon identidade nacional tanba la hatene halo “cultural transmissions” iha “social institutions” sira nia laran – hanesan Estado, Partido Politico no sociedade civil nia laran (Cf. J. Habermas, Between Facts and Norms: 466-7).

Iha artigo tuir mai, hau sei hatudu oinsa mak terminologia sira iha PREÂMBULO CONSTITUIÇÃO ne’e hakait ho PATRIOTISMO CONSTITUCIONAL husi Habermas maibe esplika duni ho PALAVRA NATIVU husi PATRIOTA sira. 

(continua …)!!!

 1,851 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Hare Hikas “Patriotismo Constitucional: Jürgen …” A few seconds ago
Lee Mós :
Ritual Kultu-Monu Ain

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No