ADVERTISEMENT

Dalan ba RDTL 1, Sei Hamosu Turbulansia ruma?: “So uluk, agora Araska”

  • Share
José Violante

Husi : José Violante

Iha inisiu tinan ida nee publiku (inklui Netizen) hahu hamanas fila fali diskusaun iha fatin hotu kona-ba kandidatura Presidente da Republika ne’ebé mak sei ba tuur iha Aitarak – laran hodi assume kna’ar nudar ema numeru 1 iha Rai doben Republica Demokratika de Timor Leste. Naran lubuk ida ema komesa temi maiske seidauk deklara ofisialmente ba publiku, maibe iha kandidatu balu mak deklara ofisialmete ona ba publiku kona-ba sira nia prontidaun hodi kompete iha Eleisaun Presidensial 2022 – 2027. Kandidatu hirak nee mak; Atúal PR. Dr. Francisco Guterres “Lu Olo”, Dr. José Ramos Horta, Tanente Jeneral Sr. Lere Anan Timur, Dra. Armanda Berta, Dra. Milena Pires, Eng. Mariano “Assanami” Sabino inklui Dr. Martinho Gusmão. Kandidatu seluk ne’ebé mak sedauk deklara ofisialmente mak hanesan; Constançio da Conçeição Pinto “Terus”, Avelinho Coelho, Antero Bendito, Virgilio Guterres “Lamukan”, no Adriano do Nascimento “Loro-Mau”.

Interesante tebes tanba iha festa demokrasia tinan ida nee, ita nia Lider istoriku sira nafatin iha prontidaun hodi kompete ho lider foinsa’e sira nunee mos viseversa.  Entre Kandidatura nain hira iha leten, iha kandidatu 3 mak dada eskritor nia intensaun atu hakle’an iha artigu simples ida nee, Primeiru mak Kandidatura Tanente Jeneral Lere Anan Timur ka “Avó Lere”. Hahu kedas iha tinan kotuk kandidatu ida nee komesa deklara ona ba publiku kona-ba ninia kandidatura no ikus mai realiza duni iha tinan ida nee, ho deklarasaun Avo Lere nian iha momentu neba hahu hamosu espekulasaun oioin husi publiku katak kandidatu refere sei hetan apoiu husi Partido istoriku Fretilin tanba Tanente Jeneral Lere nudar  Membro CCF antigu ida maibe ikus mai Partido Fretilin rasik Re-Kandidata Dr. Lu Olo hodi kompete iha Eleisaun Presidensial periodu 2022 – 2027. Ho re-kandidatura Dr. Lu Olo nian hamosu hela pontu interogativu  iha publiku nia leet; se Tanente Jeneral Lere avansa ona, tansa mak Dr. Lu Olo tenki avansa hotu? Tansa la unifika forsa politika hodi hasoru adversariu politika ne’ebé mak la fasil? “It must be something behind it” karik ida nee nudar stratejia internal Partido Fretilin nian? Ita husik lai kandidatura Avo Lere nian, ita hakat fali ba Kandidatu ida seluk, Dr. José Ramos Horta “Avó Horta” maiske ofisialmente Partido CNRT seidauk deklara ninia apoiu ba Avo Horta maibe forsa politika balun hahu aproxima figura Horta. Hahu kedas iha inundasaun dia 4 de Abril tinan kotuk, figura Xa-Ra alias Xanana – Ramos sempre mosu hamutuk iha fatin publiku sira inklui iha seremonia simu Ahu-Kdesan Saudoso Max Sthall nian iha Aeroportu internasional Presidente Nicolau Lobato, karik ida nee nudar sinal ida katak Avo Horta hetan ona “Blessing” husi Avo Nana?. Agora, ita husik lai Avó Horta, ita hakat fali ba Kandidatu ida seluk, Dr. Francisco Guterres “Lu Olo”, atúal Presidente RDTL, maiske ho kalma maibe Kandidatu ida nee fiar aan nafatin hodi deklara ninia re – kandidatura ba Eleisaun Presidensial periodu 2022 – 2027, kandidatu ida nee mos nudar Kandidatu ne’ebé mak kompete bebeik ona iha eleisaun Presidensial (dala haat), nee duni esperiensia lubuk ida mak sai nudar bukae hodi kompete iha eleisaun tinan ida nee. Karater uniku husi kandidatu ida mak “Nonok hodi observa” hafoin foti desizaun. Se ita hare didiak karater ida nee kuaze atu hanesan ho Lider istoriku balu ne’ebé mak dalabarak hili dalan nonok hodi observa “Sometimes, action louder than speaking”.

Lee Mós :
OSAN SUBSÍDIU COVID-19 TENKE LIVRE HUSI KORRUPSAUN

Iha inisiu tinan ida nee, ita sempre rona liafuan “Tula Liman” ka ho dalen Tasi-balu karik dehan “Blessing”. Maiske aktu politika tula liman rasik kontradis ho Sistema demokratizasaun, kontestu tula liman rasik sai tiha hanesan tradisaun iha Eleisaun Presidensial. Se ita ko’alia nudar sidadaun bainbain ka kaum awam, ita bele dehan katak  “Tula Liman is the easier way to reach Aitarak-Laran”, maibe impaktu husi kultura tula liman rasik halo ita nia votante sira baruk atu fihir kandidatura seluk maiske ita hare katak kandidatu independente barak mak potensial tebes. Tuir lolos kandidatu sira tenki fiar ba kbi’it rasik ne’ebé sira iha atu nunee tradisaun “Tula Liman” labele sai fali “Tane Liman”. Buat ne’ebé importante liu maka; se deit mak atu sai Presidente RDTL tenki ema Resistensia, ida nee indiskutivel alias “harga mati” hafoin mak prienxe ho kriteria seluk hanesan; Humilde, Populista, Moderadu, inovativu, teknokrata, Relijius, Estadista no seluk tan. Hahu husi tinan 2002 mai leten RDTL sempre hasoru sirkunstansia politika ho forma oioin, ho dinamika politika ne’ebé mak ita bele dehan “Sulit diprediksi” halo ema barak mak “Salah Prediksi” tanba nee mak ikus ikus nee observador balun ladun halo komentariu arbiru iha publiku atu evita sira nia nia liafuan monu leet deit. Iha parte seluk ita nia Komunidade rasik aprende lisaun lubuk ida husi prosesu hirak nee no ikus mai sira sai maduro liu tan iha Mundo politika nian, tanba nemak dala-barak mosu turbulansia ka konflitu iha nivel aas maibe iha nivel kraik “Fine fine aja”.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


Lee Mós :
LIA MENON BA MORIS IHA ORAS NIA NININ!

Iha vida politika nian, ita sempre rona liafuan “Bargaining” ka Political dealing, interesante tebes ba ita atu observa didiak situasaun ida nee basá iha Partido balun mak sedauk deklara ninia posizaun hodi apoiu Kandidatura ruma maiske Partido refere hola parte iha Posizaun ka Opozisaun rasik. Ba daudaun nee Partido Fretilin, PD ho Khunto mak anunsia ona sira nia Kandidatu maibe iha sorin seluk CNRT, PLP inklui partido sira seluk seidauk iha deklarasaun formal ruma. Husi lala’ok nee ita bele halo analiza ba Kandidatura ida-ida ho ninia vantajen no desvantajen sira. Saida mak sira sei hasoru iha primeira ronde hodi hamosu “Bargaining” iha Segundu ronde. Atan hau temi segunda ronde tanba oprotunidade atu manan iha primeira ronde kiik tebes. Agora oinsa ho sira ne’ebé avansa independente? possivel ba sira atu hakat to’o segunda ronde ka lae? Iha mundo politika buat hotu posivél basá laiha parseiru ka adversariu permanente iha vida politika, so iha deit interese ne’ebé mais validu, se wainhira hau nia interese aseguradu “Why not”.

Lee Mós :
PÁSCOA: HATUDU O NIA FURAK BA!

Ita fila fali ba leten, kona-ba Avó Lere nia rezignasaun, dalaruma publiku kestiona, tansa Avó Lere tenki rezigna aan, se ikus mai Partido Fretilin iha ninia kandidatura rasik? Nusa la mantein deit iha vida Militar hodi komanda Forsas Armada? Dala ida tan, atan hau hakarak subliña deit katak durante Partido jigante balun seidauk deklara ofisialmente sira nia apoiu ba kandidatu ruma, signifika dalan ba Aitarak – Laran nakloke luan ba Tanente Jeneral Lere Anan Timur ho Dr. José Ramos Horta hodi kompete ho adversaria politika ne’ebé mak hetan apoiu husi Partido jigante Fretilin, fator ida tan mak Dr. Lu Olo rasik daudaun nee assume hela knaar nudar atúal Presidente da Republika, nee duni la fasil ba kandidatu ruma atu manan iha primeira ronde. Ho ida nee atan hau bele foti konkluzaun katak entre kandidatu hotu, kandidatu nain 3 nee mak sei harame festa demokrasia 2022, maibe karik mosu kandidatu ruma husi ema independente iha segunda ronde, signifika Timor Leste kore aan ona husi korente konflitu passado, hodi hakat ona ba era foun ho figura foun. Mai ita hotu observa hamutuk hodi hateten “Konflitu, so uluk, agora araska”.

Artigu nee nudar opiniaun pessoal, la representa instituisaun ka fatin ne’ebé eskritor haknaar aan ba, kritikas ka sujestaun ruma, bele manda ba je.violante@gmail.com

 944 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Dalan ba RDTL 1, Sei Hamosu Turbulansia ruma?: …” A few seconds ago

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No