ADVERTISEMENT

Xanana Dezafia Nasaun Fragil Sira Kontinua Liberta Povu Hosi Mukit

Timor Post - Ekonomia
  • Share
Lider Nasionál Timor-Leste, Kay Rala Xanana Gusmão hamutuk ho povu. (Foto Kontributor Timor Post)

(Reportájen Suzana Cardoso)

DILI (Timor Post) – Lider Istóriku, Kay Rala Xanana Gusmão dezafia membru g7+ servisu hamutuk nafatin hodi luta liberta povu sai hosi situasaun fragil no mukit hodi hakat ba prosesu harii estadu ida ho dezenvolvimentu ne’ebé di’ak iha nasaun idak-idak.

ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA


“Hodi kalan iha Dili meianoite, tuku 1:00 too tuku 4:00 dadersan ne’e, ha’u partisipa iha konfrensia internasionál ida kona-ba paz no estabilidade. Ha’u aproveita informa katak, iha mundu rai barak tebes. Ita bolu nasaun fragil.”

Hateten Xanana iha nia zoom meeting iha Otél Novu Horizonte, Dili durante loron rua, Sesta 20 Maiu 2021 hahu tuku 1:00 too tuku 4:00 Otl madrugada dadeer partisipa konfrensia internasionál ho nasaun membru grupu g7+ (nasaun fragil no pos-konflitu hamutuk 20).

Tuir komunikadu imprensa ne’ebé Timor Post asesu iha, Sesta, (21/05/2021) hateten, nasaun fragil katak nasaun sira la forte ka ita temi estadu ninia instituisaun sira mak fraku. Kuandu fraku, estadu ne’e fragil.

Iha konfrensia internasionál ne’ebé partisipa hosi lider mundiál no reprezentante nasaun membru grupu g7+ne’e, Kay Rala Xanana dezafia membru g7+ servisu hamutuk nafatin hodi luta liberta povu sai hosi situasaun fragil no mukit hodi hakat ba prosesu harii estadu ida ho dezenvolvimentu ne’ebé di’ak iha nasaun idak-idak.

Lee Mós :
KSTL Mobiliza Sindikatu Tenke Ko’alia Maka’as Sobre Diréitu Traballadór

Xanana dehan, hanesan membru g7+, Timor-Leste iha esperensia ne’ebé sai ezemplu ba mundu maka krize politika militár ne’ebé akontese tinan 2006 no 2007 halo Timor-Leste monu. No iha tinan 2010 Timor-Leste hamariik hikas sai estadu ida metin hodi aprende hosi sala atu labele monu tan ba sala no kria politika ida di’ak liberta povu no halo dezenvolvimentu ba nasaun Timor-Leste tuir Planu Estrateziku Dezenvolvmentu Nasionál (PEDN) 2011-2030.

“Ita konsege rezove krize 2007, no iha 2010 ita harii g7+, iha Timor-Leste grupu ida hahú ho pais hitu ne’ebé bolu membru g7+, no ohin loron ita iha nasaun 20 maka sai ona membru g7+. Grupu ne’e hetan ona estatutu obserbador permanente iha Organizasaun Nasoins Unidas (ONU) hodi ajuda ONU hadia no rezolve problema no konflitu, no ita mós ajuda rezolve konflitu iha rai barak no balun maka kontinua nafatin problema,” nia hatete.

Maski Timor-Leste foin ukun aan, maibé Timor-Leste nia prezensa no lideransa iha nivel globál hetan ona rekonesimentu boot tebes husi komunidade internasional sira.

Iha nivel nasionál, Timor-Leste mak lidera grupu g7+ (nasaun frajil no pos-konflitu ne’ebé hamutuk 20) husi 2010-2014. TL nia lideransa ne’e hetan mós apoiu masimu husi Presidente RDTL, Parlamentu Nasionál, Primeiru Ministru, Governu no komponente Sosiedade Sivil hanesan kauza nasionál ida.

Lee Mós :
Selebra Loron Idul Fitri, Telkomcel Hala’o Programa CSR

Durante ukun aan, prosesu ba harii dame no harii estadu (peacebuilding and statebuilding) iha Timor-Leste rasik hasoru desafiu oin-oin, maibe TL nia vontade hakarak fahe experiensia ba nasaun frájil sira boot tebes. Ohin loron Timor oan sira sente orgullu moris hakmatek no determinadu iha sira nia soberania. Timor oan sira agora moris iha ambiente trankuilidade nia laran. TL nia ambiente seguransa ne’ebé hakmatek, nakonu ho optimismu no konfiansa hodi hakat ba futuru. Ida ne’e konsidera nu’udar pasu boot ida hodi hakat ba prosesu dezenvolvimentu sosiál, ekonomia no politika iha Timor-Leste.

Nu’udar nasaun foun, Xanana rekoñese Timor-Leste komesa hakat sai neneik ona hosi estadu fragilidade hodi kontrui instituisaun estadu sira ne’ebé sei fraku atu harii metin kontribuisaun ba governasaun di’ak.

Antes ne’e iha tinan 2014, Timor-Leste sai nu’udar uma na’in hodi realiza konferensia internasionál nu’udar momentu tranzisaun importante ida ba Timor-Leste, tanba antes tinan 2010, Republika Demokratika Kongo mak lidera grupu serbisu kona-ba nasaun fragil sira, maibé iha konferensia Dili, kargu ne’e mós entrega kedas ba Timor-Leste, mak lidera grupu g7+ to’o fulan Maiu 2014.

Iha biban liuba ne’e, Xanana dehan, bainhira hala’o konferensia Dili ne’e, estabelesementu g7+ hamosu mós dokumentu istóriku ida hanaran Deklarasaun Dili (Dili Declaration). Deklarasaun ne’e bolu atensaun makaas ba espiritu solidaridade entre nasaun frajil sira, no marka komitmentu hodi serbisu hamutuk (koletivu) iha g7+ nia laran hodi fahe experiensia, dezafiu, susesu no failansu sira ne’ebé iha no hasoru, hodi nune’e nasaun g7+ sira bele hakat sai lalais husi faze frajilidade ba faze resiliensia. Tan ba ne’e nasaun membru g7+ sira presiza hasoru malu bebeik hodi diskuti kona-ba área importante 4 (i) Governasaun (ii) Dezenvolvimentu Ekonomiku (foku ba rekursus naturais, hamenus kiak-mukit, kriasaun oportunidade ba kampu serbisu), (iii) Dezenvolvimentu umanu no sosial, no ikus liu (iv). Área siguransa (foku iha rezolusaun konflitu, rekonsiliasaun, inklusaun sosiál, dialogu kona-ba hari’i dame no orden siguransa. Nasaun sira ne’e kompremetidu tebes atu hasoru malu bebeik ho apoiu husi komunidade internasional sira.

Lee Mós :
Julio Deside Faan Manu Hodi Sustenta Família

Estadu Membru grupu g7+ hamutuk nasaun 20 kompostu, Afganistan, Burundi, Republika Sentral Afrikana, Chad, Comoros, Cote Dívoire, Republika Demokratika Congo, Guine, Gunie-Bissau, Haiti, Liberia, Papua New Guinea, Sao Tome e Principe, Sierra Leone, Solomon Islands, Somalia, Sudan do Sul, Timor-Leste, Togo no Yemen.(Lee notisia seluk iha jornál Timor Post)

 1,012 total views,  3 views today

Oinsa Ita nia Reaksaun iha Notisia Nee?
Like
Love
Haha
Wow
Sad
Angry
You have reacted on “Xanana Dezafia Nasaun Fragil Sira Kontinua Libe…” A few seconds ago

Bele hare Video Seluk :
  • Share
ADVERTISEMENT
SCROLL FILA BA NOTISIA

Notisia Timorpost Seluk


Komentariu :
Timorpost.com. Respeita tebes Ita Nia opiniaun. Laran luak no uza etika bainhira hatoo opiniaun. Opiniaun iha Ita Nia responsabilidsde, tuir lei ITE.

Varanda
Kategoria
Video
Buka
Watch
Facebook
error:
Simu Notifikasaun Hosi Timor Post Online! OK No