Timor Post (23/03/2021)— Ministra Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Adalgiza Magno fó ona resposta ba preokupasaun médiku timoroan na’in-15 ne’ebé remata ona sira nia estudu maibé sasr fila mai Timor Leste tanba aviaun laiha.
Ba Jornalista sira Ministra Adalgiza hatete, loloos timoroan sira ne’e mai ona Timor maibé iha duni fallansu tékniku husi nia parte maka implika ba sira ia repartisaun.
“Ami esforsu nafatin para buka solusaun. Tanba naton ne’e iha asuntu tékniku ne’ebé halo sira labele mai,” Ministra Adalgiza subliña ba Jornalista sira iha Aeroportu Internasionál Nicolau Lobato, Komoro, Dili, bainhira ba simu ekipamentu saúde ba COVID-19 ne’ebé oferese husi governu Nova Zelándia.
Governante ne’e dehan, sei koordena ho Ministériu Ensidu Superior hodi trata assuntu ne’e ho lalais liu.
Entretantu Bolseiru médiku espesialista timoroan sira hamutuk na’in-15 ne’ebé remata ona estudu iha fulan Dezembru 2020 iha Kuba hakara fila ona mai Timor Leste, maibé prosesu repartisaun atrazu tebes.
Timoroan na’in-15 ne’e remata ona estudu iha área espesialidade kardiolojía na’in-3, terapia intensiva na’in-4, nefrolojía na’in-3, neurolojía na’in-1, endokrinolojía na’in-2, no imagenolojía na’in-2.
Lamentasaun husi timoroan hirak ne’e ba atrazu repartisaun tanba sira sente nu’udar integrante husi forsa traballu Ministériu Saúde nian, ne’ebé tuir sira repatriasaun importante tebes atu kontribui fo asisténsia saúde ba nia povu Timor Leste, liu-liu durante situasaun pandemia covid-19, iha ne’ebé nasaun presisa tebes rekursu umanu.
“Ami nia aujénsia tinan tolu resin husi ita nia nasaun no família la’ós atu buka benefísiu ruma iha Kuba maibé halo sakrifísiu no dedika ami nia an hodi buka kuñesimentu atu fila mai serví ita nia rain, tane as nafatin espíritu nasionalizmu no patriotizmu hanesan saida mak ami halo tiha ona iha tempu kotuk serví ba ita nia povu iha áreas remotas no iha fatin ne’ebé de’it,” subliña timoroan sira iha komunikadu.
Tuir mai komunikadu ne’e haktuir planu repatriasaun ne’ebé Grupu Interministerial iha Timor Leste hato’o ba bolseiru sira liu husi Embaixada Timor-Leste iha Kuba mak hanesan tuir mai ne’e:
- a) Iha dia 12 Janeiro 2021, ami simu informasaun ne’ebé grupu interministerial hato’o liu husi via email ba embaixada Timor-Leste iha Havana katak ami sei fila mai Timor-Leste iha día 2 de Fevereiro 2021 ho voo humanitaria, ruta Havana- Paris –Lisboa-Londres-Dubai no dia 7 de fevereiro Kuala-Lumpur-Dili, iha momentu ne’ebá proceso kordenasaun lao regular, ami mós submete lista no copia pasaportes,Embaixada mós trata ami nia visto, ikus mai viajem refere realiza duni maibé ami nia naran exkluidu husi lista viajen sem hetan klarifikasaun lolos kona ba razaun saida mak ami nia naran exkluidu husi viajen refere.
- b) Iha dia 3 fevereiru 2021, ami simu informasaun via email ne’ebé haruka husi grupu interministerial ba embaixada Timor-Leste iha Kuba, informa katak ami bolseiros médicos especialistas nain 15 sei hala’o viajen ho Euroatlantic ho ruta Havana – Lisboa día 12 Marsu 2021 no Lisboa Dili día 14 Marsu 2021.Proceso kordenasaun lao fulan ida resin, ami resubmete copia pasaportes no lista viajen nune’e ami mós hala’o kontaktu kuaze loron-loron ho embaixada hodi husu informasaun kona ba proceso kordenasaun ba viajen refere, nune’e informasaun ne’ebé ami simu durante fulan ida resin mak hanesan tuir mai ne’e :
1).Durante primeira to’o segunda semana fulan Fevereiro 2021, embaixada Timor-Leste iha Havana informa mai ami katak tuir informasaun ne’ebé simu husi Grupu interministerial lideradu husi Ministériu Negocio Estrangeiro hatete katak orsamentu ba ami nia bilhetes alokadu ona husi Fundu Dezenvolvimentu Capital Humano (FDCH) maibé ajénsia sonhando mak seidauk hato’o pedido oficial ba Governu Timor-Leste tamba ne’e husu ami atu paciencia nafatin hodi hein.
2).Resposta ne’ebé ami simu desde día 18 Fevereiro to’o primeira semana fulan Marsu katak orsamento ba ami nia bilhetes alocado ona, ami nia bilhete mos reservadu ona, hein de’it governu halo aprovasaun oficial ba voo refere, depois mak Fundo Dezenvolvimento Capital Humano (FDCH) sei hala’o pagamentu ba ami nia bilhetes. Grupu Interministerial afirma mós katak kestaun téknika kona ba ami nia viajen laiha problema.
3.Día 8 Marsu 2021,ami rasik ho curiosidade hakerek email ba gerente ajénsia Sonhando hodi husu informasaun kona ba ami nia bilhete no programasaun definitiva ba voo Euroatlantic, nune’e ajénsia sonhando responde katak bazeia ba pedidu husi embaixada Timor-Leste iha Lisboa, ajénsia Sonhando halo ona reserva ba ami médicos nain 15 nia bilhetes maibé sira seidauk simu resposta ka konfirmasaun husi entidade ne’ebé responsabiliza ba pagamentu. Ajénsia mos konfirma katak partida euroatlantic husi Lisboa – Dili ne’ebé planeadu ba dia 14 Marsu 2020 aprovado ona husi Governu Timor-Leste.Agencia mós konfirma katak Ministériu Edukasaun Timor-Leste halo ona pagamento ba profesores portugueses sira nia bilhetes maibé ami nian mak seidauk.
4.Día 10 Marsu 2021 dader ami rasik konfirma ho Embaixada Timor-Leste iha Havana kona ba asuntu refere no resposta ne’ebé ami simu mak Ministériu Transporte e Telecomunicações seidauk fo aprovasaun ba voo refere tamba pista Aeroporto Prezidente Nicolao Lobato ladiak.
5.Día 10 Marsu kalan orariu Kuba nian no iha Timor-Leste día 11 Marsu dader mak ami foin simu konfirmasaun lolos hato’o husi grupu interministerial ba Embaixada Timor-Leste iha Havana katak voo refere hetan ona aprovasaun husi Governu e ami tenki halo kedas teste PCR (Covid-19) no trata visto França nian iha 24 horas nia laran hodi nune’e bele halo viajen husi Havana-Lisboa dia 12 Marsu 2021 kalan.
6.Dia 11 Marsu dader orariu Kuba nian, ami hamutuk ho Embaixada Timor-Leste halo esforsu atu trata visto França nian maibé infelizmente la hetan aprovasaun tamba Embaixada França nia procedimento precisa demora mínimo 72 horas no sira precisa ami aprezenta uluk bilhetes antes halo aprovasaun ba visto. Realidade ne’ebé akontese mak mesmo que ami bele rezolve teste PCR (Covid-19) iha 24 horas nia laran maibé visto ami labele hetan iha 24 horas nia laran tamba tempu la to’o no ami mós seidauk simu bilhetes.
7. Ikus mai ami nia viajen labele realiza tamba grupu interministerial fo konfirmasaun tarde liu, no iha últimas 24 horas (dia 11 Marsu 2020) ami la biban trata visto, halo teste PCR (Covid-19) no la hetan bilhetes hodi bele halo viajen tuir planu ne’ebé definidu ona ba dia 12 Marsu 2021.
(Fontes informasaun foti husi komunikasaun via email,wp no telefónica)
Husi informasaun iha leten, ita bele halo rezumu katak :
- Ami exkuidu iha voo ne’ebé previstu iha fulan Fevereiro sem hetan klarifikasaun ruma husi grupu Interministerial ne’ebé kordena asuntu refere.
- Ami nafatin exkluidu husi voo Euroatlantic ne’ebé previstu ona ba día 12 Marsu 2021 tamba :
a).Falta kordenasaun di’ak entre grupu interministerial no Ajénsia Sonhando.
b).Aprovasaun ne’ebé governu halo ba voo refere iha última hora la konsidera parecer tékniku husi ami no husi Embaixada Timor-Leste iha Havana tamba la fo espasu ou tempu naton atu ami bele trata visto no halo teste PCR(Covid-19)
c).Laiha harmonizasaun ba procedimento interno governu Timor-Leste nian ho procedimento interno Embaixada sira seluk iha Havana (Ijemplu : requizitu husi Embaixada França nian mak ami precisa aprezenta uluk bilhetes hodi bele trata vistu mínimo 72 horas antes) e husi grupu interministerial sei hein hetan uluk aprovasaun ba voo mak foin bele halo pagamentu ba bilhetes, nune’e desizaun hotu dada naruk demais e husik ba última hora.
d). Ministériu Edukasaun uja OJE halo pagamentu ba profesores portugueses sira nia bilhetes semana ida antes viajen, maibé grupu interministerial tenki hein to’o últimas horas mak foin hanoin halo reserva ba ami nia bilhete (Havana-Lisboa) no foin fo konfirmasaun atu halo pagamentu ba ami nia bilhetes Lisboa-Dili.
Rekomendasões :
1). Ami husu ba komisaun Interministerial ne’ebé trata ami nia viajen atu hadi’a di’ak liu tan koordenasaun no komunikasaun ho Embaixada Timor-Leste iha Havana no ajénsia ne’ebé responsabiliza ba ami nia viajen.
2).Governu antes fo aprovasaun ba voo humanitaria tenki konsidera mós parecer técnico husi embaixada Timor-Leste iha Havana hodi nune’e bele akomoda mós ami bolseirus sira iha planu repatriasaun ne’ebé define ona husi governu.
3)Tetu mós ba procedimentos internos Embaixada França no Embaixada sira seluk iha Kuba durante pandemia Covid-19, nune’e ami rekomenda ba governu,liu-liu grupu de traballu interministerial no entidades relevantes atu fo konfirmasaun sedu no hola uluk ami nia bilhetes pelo menos semana rua ou semana ida antes hodi nune’e bele fo biban mai ami halo teste PCR (covid-19) no trata visto tránsito nian.
Ami konsiente katak asuntu ne’ebé relasiona ho ami nia viajen ne’e kestaun interministerial. Ami nia intensaun hato’o lamentasaun no rekomendasaun hirak ne’e la ofende específicamente ema ruma maibé atu kontribui hadi’a eficiencia servisu.Ami mós hakarak hetan tratamentu ne’ebé justo nu’udar ema Timoroan e nu’udar mós forsa de traballu Ministériu Saúde nian ne’ebé compromete an ho saúde povu Timor-Leste nian.
Jornalista Maria Lízia
Editór Noémio Falcão
892 total views, 3 views today
Bele hare Video Seluk :