DILI (timorpost.com) — Relasiona ho Tribunál Rekursu (TR), dekreta katak Fundu Kombatentes Libertasaun Nasionál (KLN), ne’ebé Governu kria iha Orsamentu Jerál Estadu (OJE), Retifikativu 2022 no kontinua iha Proposta OJE tinan 2023, ne’e inkonstitusionál, Líder Karizmátiku Kay Rala Xanana Gusmão, hakruk ba desizaun Tribunál, tanba bele fó sai ho loloos.
“Kona-ba inkonstituisionalidade ida ne’e ha’u hakruk ba Tribunál, tanba hatudu daudauk ona, haree tuir Lei Konstituisaun, haree ba buat barak ne’ebé ita lalika halo,” Xanana dehan hafoin enkontru ho Xefe Estadu, José Ramos Horta, iha Palásiu Prezidensiál, Bairru-Pité, Kuarta (14/12).
Nia dehan, ida ne’e ezemplu di’ak teb-tebes, ida hatudu daudauk ona ema hotu-hotu bele hahú fiar, katak juis sira komesa haree ba Estadu nu’udar Estadu, saida mak la di’ak tenke dehan la di’ak.
“Husi ne’e ha’u komprende teb-tebes, tanba liafuan ne’e ha’u rona mós ha’u dehan susar, ne’e duni la ko’alia hanesan Veteranu, tanba ha’u la’ós Veteranu, maibé ko’alia hanesan sidadaun ida,” Xanana realsa.
Kona-ba Veteranu ne’e, nia (Xanana) la Veternu, nia hanesan ema hotu-hotu hatene ona, kona-ba atu ba sai Veteranu ne’e tenke ba rejistu, maibé nia la rejistu ne’e labele bolu Veteranu.
“Atu ba rejistu karik só sira ne’ebé ha’u koñese ida ne’ebé Veteranu duni, sira hotu hetan ona diploma ruma, rekoñesimentu husi sira ka saida, prontu mak ha’u tuir ba. Enkuantu sira se seidauk, sira terus liu ha’u, entaun sira seidauk ha’u labele bolu Veteranu,” Xanana hakotu.
Entretantu iha loron hanesan, Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Aniceito Guterres, enkontru urjente ho Prezidente Repúblika (PR), José Ramos Horta, iha Palásiu Prezidensiál, Bairru-Pité, ko’alia kona-ba promulgasaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba iha tinan 2023 nian.
“Ami ko’alia kona-ba promulgasaun Orsamentu ne’ebé ninia parte ida, Tribunál deklara inkonstituisionál liuliu verba ida kona-ba Fundu Veternu nian,” PPN Aniceto dehan hafoin enkontru ho Xefe Estadu.
Nia dehan, hakarak lakohi, Prezidente Repúblika ho Tribunál ezerse sira-nia poder Konstitusionál, tuir Konstituisaun desizaun Tribunál mak prevalese hotu kualker desizaun Estadu nian.
“Tanba ne’e hakarak lakohi katak, Tribunál dekreta tiha ona ne’e inkonstituisionál, Fundu ida ne’e fica sem efeito, mais deklarasaun inkonstituisionalidade ba Fundu ne’e la afeta ba orsamentu,” nia afirma.
Nia hatete, husi ne’e Prezidente Repúblika, ohin lorokraik, nia sei promulga OJE 2023 ho rezerva ida ohin inkonstituisionál.
Nia esplika, kona-ba rezerva, ida ne’e Prezidente Repúblika, orsida lorokraik promulga orsamentu, exeptu ida Tribunál deklara inkonstituisionál ona ne’e, ida ne’e la iha efeitu ona, ida ne’e Prezidente la promulga tanba ida ne’e obrigatoriumente tenke hanesan ne’e para fica mais claro.
“Signifika atu hasai ne’e laiha efeitu ho montante Biliaun 3.16 USD, se ida ne’e laiha efeitu ona Orsamentu Jerál Estadu menus Biliaun 1, ba Fundu Veternu hela de’it 2.16 USD. Mais ne’e la signifika ba Governu atu laiha ona dalan seluk hodi medida polítika ruma fó solusaun ba problema Veternu nian, Governu iha dalan barak para bele hola inisiativa ho forma seluk,” PPN Aniceto hakotu.
4,666 total views, 6 views today
Bele hare Video Seluk :
Subscribe to Timorpost
